Spółki komunalne często zaciągają kredyty na działalność statutową i inwestycje. Poręczenie kredytu przez gminę jest często stosowaną formą zabezpieczenia.

Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Jeżeli zatem spółka komunalna nie będzie spłacać rat zgodnie z umową kredytu i powstanie zaległość w zapłacie, gmina będzie ponosić odpowiedzialność za spłatę kredytu. Innymi słowy, gmina stanie się drugim dłużnikiem obok spółki komunalnej.

O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Przykładowo gmina może poręczyć tylko spłatę należności głównej bez odsetek za opóźnienie i kosztów. Gmina może także zdecydować się na poręczenie spłaty kredytu do połowy jego wysokości. Nie jest prawdą, że poręczenie musi zawsze obejmować całe zobowiązanie kredytowe, w tym koszt monitów wystawianych przez instytucję finansową. Przed podpisaniem umowy poręczenia warto wnikliwie przemyśleć zakres odpowiedzialności gminy za zobowiązania spółki komunalnej z umowy kredytu.

Kolejność zaspokajania

W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. To oznacza, że instytucja finansowa ma swobodny wybór czy będzie żądać zapłaty od spółki komunalnej czy od gminy. Zdarza się, że instytucje kredytowe rezygnują z dochodzenia roszczeń wobec spółki komunalnej i od razu kierują żądania zapłaty do gminy. Wobec zagrożenia egzekucją i ryzyka zajęcia rachunków bankowych gminy spłacają zobowiązania spółek komunalnych, mimo że te ostatnie mają wystarczający majątek do spłaty kredytu. W takim przypadku instytucja finansowa szybko otrzymuje kwotę kredytu, a gmina ma roszczenie regresowe wobec spółki komunalnej.

W umowie poręczenia pomiędzy gminą i instytucją finansową można ustalić różne przesłanki powstania odpowiedzialności gminy za spłatę kredytu. Wydaje się niezasadne, aby instytucja finansowa miała zawsze zupełnie wybór podmiotu, do którego kieruje żądanie zapłaty. Poręczenie gminy jest często jednym z kilku zabezpieczeń zobowiązania z umowy kredytu i może być przykładowo uznane za „zabezpieczenie ostateczne” po bezskutecznej realizacji innych zabezpieczeń.

Weksel i poddanie się egzekucji

Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. W praktyce pomiędzy instytucją finansową i gminą zazwyczaj zawierana jest umowa poręczenia na piśmie. Jednocześnie często zdarza się, że na podstawie umowy poręczenia gmina (poręczyciel) wystawia także weksel in blanco lub składa oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji z aktu notarialnego. Wskazane wyżej instytucje prawne mają ułatwić instytucji finansowej wszczęcie ewentualnej egzekucji roszczenia z umowy kredytu. Stosowanie takich dodatkowych zabezpieczeń jest co do zasady dopuszczalne, ale nie powinny one zwiększać odpowiedzialności gminy ponad zakres wynikający z umowy poręczenia. W każdym przypadku należy wnikliwie ocenić czy deklaracja wekslowa lub proponowana treść aktu notarialnego mieści się w granicach odpowiedzialności gminy określonej umową poręczenia.

Podsumowanie

Poręczenie kredytu przez gminę może być korzystnym sposobem zabezpieczenia zapłaty. Za poręczeniem przemawia niski koszt tego sposobu zabezpieczenia i wypłacalność gminy jako poręczyciela. Poręczenie może mieć daleko idące skutki finansowe dla poręczyciela, więc warto szczegółowo przeanalizować zapisy umowy poręczenia i wprowadzić mechanizmy, które zabezpieczą jego interesy.