Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Senat zaproponował kilka poprawek do nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które mogą mieć istotne znaczenie dla samorządów

Ustawa uchwalona przez Sejm

W dniu 4 lipca 2019 roku Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (druk Sejmu VIII kadencji nr 3495). Ustawa ta zawiera szereg zmian niezwykle istotnych dla gmin, bezpośrednio wpływających na przyszły kształt gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi.

Rządowy projekt ustawy w tym zakresie został szczegółowo omówiony w następujących artykułach:

• Koniec rządowych prac nad projektem nowelizacji ustawy śmieciowej? –część I];
• Koniec rządowych prac nad projektem nowelizacji ustawy śmieciowej? –część II];
• Koniec rządowych prac nad projektem nowelizacji ustawy śmieciowej? –część III];
• Koniec rządowych prac nad projektem nowelizacji ustawy śmieciowej? –część IV];

Rozwiązania ostatecznie przyjęte w Sejmie częściowo różnią się od propozycji zaproponowanych przez Radę Ministrów w rządowym projekcie ustawy nowelizującej, w szczególności w zakresie nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne.

Zarówno sam projekt wniesiony do Sejmu, jak i część  poprawek sejmowych, wzbudziły istotny sprzeciw organizacji samorządowych, które starały się przekonać posłów do swoich propozycji. Niestety postulaty środowisk samorządowych nie zostały uwzględnione przez posłów.

Postulaty strony samorządowej

W konsekwencji ogólnopolskie organizacje samorządowe, w szczególności Związek Miast Polskich, Związek Gmin Wiejskich RP oraz Unia Metropolii Polskich, starały się zmienić uchwalone przepisy na etapie prac senackich.

Postulaty samorządowe dotyczyły w szczególności:

1. nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne – Związek Miast Polskich i Związek Gmin Wiejskich RP apelowały o przywrócenie rozwiązania kompromisowego zaproponowanego w rządowym projekcie ustawy nowelizującej i zaakceptowanego uprzednio przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego[patrz: Koniec rządowych prac nad projektem nowelizacji ustawy śmieciowej? –część II]. Unia Metropolii Polskich postulowała o odstąpienie od jakichkolwiek zmian w tym zakresie i pozostawienie obecnych rozwiązań prawnych;
2. kryteriów pozwalających określić czy odpady komunalne zbierane są przez właścicieli nieruchomości w sposób selektywny – wszystkie organizacje samorządowe zgodnie apelowały o przywrócenie do ustawy zaproponowanego uprzednio przez rząd przepisu stanowiącego podstawę do wydania przez ministra środowiska rozporządzenia określającego szczegółowe kryteria stwierdzenia, że odpady komunalne nie są zbierane w sposób selektywny. Rozporządzenie to miało mieć na celu umożliwienie jednoznacznego stwierdzenia, że odpady nie są zbierane przez właścicieli nieruchomości w sposób selektywny;
3. podwyższenia maksymalnych stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczących nieruchomości niezamieszkałych i letniskowych – zdaniem wszystkich trzech ogólnopolskich organizacji samorządowych uchwalone przez Sejm maksymalne stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi (3,2% dochodu rozporządzalnego na jednego mieszkańca w przypadku pojemnika 1100l, 1% dochodu rozporządzalnego na jednego mieszkańca w przypadku worka 120l, 10% dochodu rozporządzalnego na jednego mieszkańca rocznie w przypadku nieruchomości letniskowych) są istotnie zaniżone względem stawek obecnie stosowanych przez gminy;
4. zmiany sposobu obliczania stawek sankcyjnych związanych z brakiem selektywnej zbiórki odpadów komunalnych – Sejm przyjął, iż stawka podwyższona ma być ustalana przez radę gminy w wysokości od dwukrotności do czterokrotności stawki maksymalnej wynikającej z ustawy dla odpadów komunalnych zbieranych w sposób selektywny. Strona samorządowa apelowała, aby stawka podwyższona ustalana była w oparciu o stawki podstawowe ustalane przez radę gminy, a nie stawki maksymalne;
5. uelastycznienia zakresu przedmiotowego regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach – organizacje samorządowe postulowały o przywrócenie rozwiązań zaproponowanych przez resort środowiska na wcześniejszym etapie prac rządowych umożliwiających regulowanie w regulaminie innych – nie wymienionych wprost w ustawie - zagadnień związanych z utrzymaniem czystości i porządku w gminie. Ustawa miała określać, co w szczególności regulować winien regulamin;
6. wprowadzenia dodatkowych przepisów związanych z możliwością ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w oparciu o ilość zużytej wody – samorządowych proponowali upoważnienie rady gminy do określenia w jaki sposób ustalana ma być ilość zużytej wody na potrzeby ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Dodatkowo w trakcie prac połączonych senackich komisji środowiska i samorządu terytorialnego przedstawiciele strony samorządowej wnosili o wprowadzenie do ustawy przepisu przejściowego dotyczącego wszczętych, a niezakończonych prac nad aktualizacją wojewódzkich planów gospodarki odpadami komunalnymi. Zwracano uwagę, że co najmniej w dwóch województwach (lubuskie, wielkopolskie) toczą się zaawansowane prace nad aktualizacją WPGO, które mogą zostać przekreślone uchwaleniem nowych przepisów niezawierających odpowiednich regulacji przejściowych.

Poprawki senackie

Ostatecznie Senat przychylił się do części postulatów strony samorządowej.

Senatorowie zaproponowali, aby rada gminy w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminach mogła określać warunki uznania, że odpady komunalne, do których odnosi się regulamin (odpady komunalne, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. a i b oraz ust. 2a pkt 1 znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) są zbierane w sposób selektywny. Oznacza to, że kryteria pozwalające określić czy odpady komunalne zbierane są przez właścicieli nieruchomości w sposób selektywny wynikać mają z regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie, a nie z rozporządzenia Ministra Środowiska. Jest to częściowy sukces strony samorządowej. Doprowadzono bowiem to stworzenia wyraźnej podstawy prawnej do określenia tego typu kryteriów. Ma to istotne znaczenie w kontekście prowadzonych postępowań podatkowych, jak również nwych elementów, które muszą zostać uwzględnione w SIWZ i umowie na odbiór odpadów. Niestety kryteria selektywnej zbiórki będą określane na poziomie samorządowym, co skutkować będzie ich rozbieżnością pomiędzy poszczególnymi gminami. Rozwiązanie takie pozostaje w oczywistej sprzeczności z celami standaryzacji selektywnej zbiórki przeprowadzonej przez Ministra Środowiska poprzez wydanie rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów.

W odniesieniu do nieruchomości niezamieszkałych Senat w większości odrzucił propozycje samorządowe opowiadając się po stronie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Należy jednakże podkreślić propozycje zmian zaproponowane w tym zakresie przez Senat. Senatorowie zaproponowali, aby w przypadku nieruchomości, które w części stanowią nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, a w części nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, nie stosować nowelizowanego art. 6c ust. 2c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowiącego, że przystąpienie właściciela nieruchomości, na które nie zamieszkują mieszkańcy, do zorganizowanego przez gminę systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest dobrowolne i następuje na podstawie zgody właściciela nieruchomości wyrażonej w formie pisemnej. W konsekwencji uchwalone przez Sejm zmiany dotyczące nieruchomości niezamieszkałych nie będą odnosić się do nieruchomości mieszanych.

Podobnie Senat zaproponował, aby nowe rozwiązania dotyczące nieruchomości niezamieszkałych nie miały zastosowania do nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wykorzystywanych jedynie przez część roku.

W konsekwencji właściciele nieruchomości mieszanych i letniskowych nie będą mieli dobrowolności w przystąpieniu do gminnego systemu odbioru odpadów komunalnych i będą bezwzględnie związany decyzją rady gminy, jeżeli podejmie ona w tym zakresie stosowną uchwałę.

Senat przyjął poprawkę zakładającą, że w przypadku wyboru przez radę gminy metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6j ust. 1 pkt 2 (ilości zużytej wody z danej nieruchomości) rada gminy będzie mogła w uchwale, o której mowa w art. 6k ust. 1 (uchwała w sprawie wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokości tych opłat) określać zasady ustalania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Poprawka ta wychodzi naprzeciw oczekiwaniom jednostek samorządu terytorialnego, które w ostatnim czasie chcąc przejść na tą metodę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spotkały się z ogromnym oporem ze strony organów nadzoru.

Senatorowie przychyli się także do postulatów strony samorządowej dotyczących podwyższonych stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku nieprawidłowej selektywnej zbiórki. Zgodnie z poprawką senacką rada gminy będzie zobowiązana określić stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny, wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość i nie wyższej niż czterokrotna wysokość stawki ustalonej przez radę gminy odpowiednio na podstawie art. 6k ust. 1 oraz art. 6j ust. 2b. Błąd w tym zakresie może skutkować odstąpieniem od tej poprawki przez Sejm.

Jednocześnie Senat zaproponował zmianę w przepisie stanowiącym podstawę dla rady gminy albo właściwego organu związku międzygminnego do postanowienia o zapewnieniu budowy, rozbudowy, modernizacji, utrzymaniu i eksploatacji własnej lub wspólnej z inną gminą lub gminami instalacji do przetwarzania odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami i zasadą bliskości, jeżeli na lokalnym rynku brak jest takich instalacji lub istniejące instalacje mają niewystarczające moce przerobowe. Zdaniem Senatu – co wynika z opinii Biura Legislacyjnego Senatu – odwołanie się w tym przepisie do organów związku międzygminnego jest zbyteczne z uwagi na obwiązujące w tym zakresie regulacje ustrojowych ustaw samorządowych.

Senat zaproponował także zmianę redakcyjną nowododawanego art. 5 ust. 1b ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z poprawką senacką przepis ten otrzymać ma następujące brzmienie: Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne są przekazywane przez właścicieli nieruchomości gminnej jednostce organizacyjnej lub przedsiębiorcy odbierającemu odpady komunalne wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2.”.

Senatorowie opowiedzieli się także za odstąpieniem od nowelizacji art. 9ja ustawy o utrzymaniu czystości i porządki w gminach dotyczącego zakazu ponownego wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Większość senacka opowiedziała się przeciwko „otwarciu” zakresu przedmiotowego regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach. Podobnie postąpiono w zakresie poprawki dotyczącej zwiększenia maksymalnych stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku nieruchomości niezamieszkałych i letniskowych (proponowano podniesienie tych stawek z 10% do 25% w przypadku nieruchomości letniskowych oraz z 3,2% do 9,6% i z 1% do 3% w przypadku nieruchomości niezamieszkałych).

Co przed nami?

Zgodnie z art. 121 ust. 3 Konstytucji RP poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Tym samym Sejm ponownie będzie musiał się zająć nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Najprawdopodobniej nastąpi to na posiedzeniu w dniach 17-19 lipca 2019 roku. Następnie ustawa zostanie przekazana do podpisu Prezydenta RP, a później opublikowana w Dzienniku Ustaw RP. Wszystko wskazuje na to, że wejdzie ona w życie jeszcze przed końcem wakacji.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj