Ministerstwo Środowiska opublikowało kolejną wersję projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która uzyskała pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, co może sugerować koniec rządowych prac nad tym projektem.

W labiryncie kolejnych wersji projektu

Od wielu miesięcy trwają prace nad kolejną nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ucpg). Poszczególne etapy prac legislacyjnych były wielokrotnie opisywane na łamach Portalu Prawo Dla Samorządu, w szczególności w następujących artykułach:

• Projekt kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - część I
• Projekt kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - część II
• Projekt kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - część III
• RIPOKi w najnowszym projekcie nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
• Kolejne propozycje zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach;
• Dalsze uwagi o projekcie nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
• Rewolucja w regionalnych systemach gospodarki odpadami komunalnymi
• Zmiana goni zmianę, czyli o kolejnym projekcie zmian w ustawie śmieciowej
• „Tajny” projekt nowelizacji ustawy śmieciowej.

Ilość i zakres zmian wprowadzanych do kolejnych wersji projektu ustawy nowelizującej (niestety zmiany te nie są wprowadzane w trybie zmianowym, zaś publikowanie kolejnych wersji projekt w formacie PDF utrudnia proste porównanie ze sobą poszczególnych dokumentów) skłania do przyjrzenia się na nowo koncepcji nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, i zestawienia proponowanych zmian z obecnie obowiązującą ustawą z pominięciem wszystkich wcześniejszych wersji ustawy nowelizującej. Okazją ku temu jest opublikowanie na stronach Rządowego Centrum Legislacji kolejnej wersji ustawy nowelizującej (datowanej na 12 kwietnia 2019 roku), która uzyskała pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Należy w związku z tym przypuszczać, iż może być to finalna wersja projektu ustawy nowelizującej, która po przyjęciu przez Radę Ministrów – ewentualnie z niewielkimi zmianami – trafi w najbliższym czasie do Sejmu.

W niniejszym artykule przedstawiona zostanie czwarta (ostatnia) część najważniejszych zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach proponowanych obecnie przez Ministerstwo Środowiska. Dalsze zmiany omawiany będą w kolejnych artykułach. W odrębnym artykule opublikowanym w najbliższym czasie na Portalu Prawo Dla Samorządu omówione zostaną kluczowe propozycje zmian w ustawie o odpadach.

Warunki wykonywania działalności w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych

Zmiany mają zostać wprowadzone także do rozdziału 4a dotyczącego warunków wykonywania działalności w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Projektodawcy proponują, aby do wniosku o wpis do rejestru dołączać dowód uiszczenia opłaty skarbowej oraz oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości o następującej treści:

„Oświadczam, że:

1. dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości są kompletne i zgodne z prawdą;
2. znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, określone w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2018 r. poz. 1454, z późn. zm.) oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 9d ust. 2 tej ustawy.”

Złożenie wniosku o wpis do rejestru działalności regulowanej niezgodnego ze stanem faktycznym albo złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenie, o którym mowa powyżej podlegać ma karze pieniężnej w wysokości 10 000.

Projektodawcy proponują także rozszerzenie katalogu przesłanek uzasadniających wydanie przez wójta decyzji o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem. Nową przesłanką uzasadniającą wydanie takiej decyzji ma być zgodnie z projektem nie złożenie przez przedsiębiorcę sprawozdania, o którym mowa w art. 9n, w terminie 365 dni od terminu, w którym sprawozdanie zgodnie z przepisami powinno zostać złożone.

Dodatkowo projekt przewiduje, iż w przypadku wykreślenia z rejestru z powodu:

1. wydania prawomocnego orzeczenia zakazującego przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem;
2. powtórnego (drugiego) stwierdzenia, że przedsiębiorca przekazuje niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne do instalacji innych niż instalacje komunalne,

 - nie dokonuje się wpisu do rejestru przez okres 3 lat od dnia wykreślenia.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom licznych jednostek samorządu terytorialnego pozostających w sporach z podmiotami zajmującymi się zagospodarowaniem odpadów projektodawcy proponują nowelizację przepisu dotyczącego obowiązku przekładania kalkulacji kosztów. Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej prowadzący instalację komunalną ma być zobowiązany, na wniosek gminy lub podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości,  do przedstawienia szczegółowej kalkulacji kosztów zagospodarowania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, z uwzględnieniem składowych tych kosztów, w terminie 7 dni od dnia jego złożenia.

Dalsze propozycje zmian związanych z wykonywaniem działalności w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych są konsekwencją propozycji dotyczących nowelizacji ustawy o odpadach w zakresie sposobu zagospodarowania odpadów (instalacje komunalne, termiczne przekształcanie odpadów), co będzie przedmiotem kolejnych artykułów na Portalu Prawo Dla Samorządu.

Zmiany dotyczące sprawozdawczości

Jeśli chodzi o przepisy dotyczące sprawozdawczości i analiz kluczowe propozycje zmian dotyczą obowiązku składania tzw. sprawozdań zerowych przez podmioty zbierające odpady komunalne, które posiadają zezwolenie na zbieranie odpadów komunalnych w miejscu położonym na obszarze danej gminy, nawet wówczas gdy w danym roku nie zbierały na terenie tej gminy odpadów komunalnych.

Projektodawcy proponują także ograniczenie terminów na ewentualne korekty składanych sprawozdań do 2 lat od terminu, w którym dane sprawozdanie powinno być złożone

Kontrole i sankcje

W najnowszej wersji projektu ustawy nowelizującej zaproponowano, aby zobowiązać wójta  do przeprowadzania kontroli w stosunku do podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości co najmniej raz na dwa lata. Należy przypomnieć, iż uprzednio proponowano, aby kontrole w tym zakresie odbywały się corocznie. Nierealizowanie obowiązków kontrolnych w tym zakresie ma być zagrożone pieniężną w wysokości od 500 zł do 5000 zł.

Wśród przepisów sankcyjnych koniecznie należy zwrócić uwagę na propozycję dotyczącą możliwości karania gmin, które nie tworzą warunków do utrzymania czystości i porządku na swoim terenie, w zakresie:

1. objęcia wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi;
2. nadzorowania gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizację zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady – z wyłączeniem nowego obowiązku kontroli przedsiębiorców, o którym mowa powyżej;
3. prowadzenia działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
4. udostępniania na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty określonych w ustawie informacji
5. dokonywania corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi;

Naruszenie powyższych obowiązków ma być zagrożone karą pieniężną w wysokości od 1 000 zł do 100 000 zł.

Projektodawcy proponują także wprowadzenie do ustawy dwóch nowych przepisów karnych przewidujących karę grzywny dla podmiotów, które wbrew obowiązkowi określonemu w art. 6m ust. 1 ustawy nie składają deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz dla podmiotów, które składają informację o posiadaniu kompostownika przydomowego i kompostowaniu w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne, niezgodną ze stanem rzeczywistym.

Inne zmiany

W projekcie zaproponowano także, aby ewidencje o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w tym ewidencja umów na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych nieobjętych systemem gminnym -  od 1 stycznia 2020 roku prowadzona była w formie umożliwiającej przekazywanie informacji w postaci elektronicznej.

Niezwykle interesującą propozycją jest także nałożenie na właścicieli nieruchomości obowiązku pozbywania się niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, poprzez przekazanie ich gminnej jednostce organizacyjnej lub przedsiębiorcy odbierającemu odpady komunalne wpisanemu do rejestru działalności regulowanej. Jak wskazuje się w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej „Wprowadzenie przepisu ma (…) na celu wyeliminowanie przypadków organizowania przez gminy wspólnych miejsc gromadzenia zbiórek odpadów komunalnych (poza miejscem ich wytworzenia) oraz ewentualnego transportu odpadów komunalnych przez

właścicieli nieruchomości do tych miejsc.”.

Dodatkowo projektodawcy proponują wprowadzić do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przepis zgodnie z którym w przypadku udzielenia przez radę gminy, na podstawie art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządnie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506), upoważnienia do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uprawnienia organów podatkowych w tych sprawach przysługiwać będą upoważnionemu organowi. Propozycja w tym zakresie jest reakcją na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 grudnia 2016 r. (sygn. akt II FPS 3/16) (por. Kto może zarządzać gminnym systemem gospodarki odpadami komunalnymi?). Nie ulega wątpliwości, że propozycja w tym zakresie jest znacząco spóźniona i w przypadku szeregu gmin nie zostanie wykorzystana.

Nowością ma być także zamieszczenie w zawiadomieniu o wysokości nowych stawek za gospodarowanie odpadami komunalnymi pouczenie, że stanowi ono podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Zmiana w tym zakresie połączona jest z propozycją nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji co ma pozwolić na prowadzenie postępowania egzekucyjnego bezpośrednio w oparciu o przedmiotowe zawiadomienie.

Przepisy przejściowe

Ustawa nowelizująca co do zasady ma wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Wyjątki jeśli chodzi o zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dotyczyć mają:

1. prowadzenia ewidencji w formie umożliwiającej przekazywanie informacji w postaci elektronicznej;
2. nowych poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych.

Przepisy te mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 roku.

Kolejny wyjątek dotyczy obowiązku przyjmowania przez PSZOKi odpadów tekstyliów i odzieży, który ma znaleźć zastosowanie od dnia 1 stycznia 2025 r.

Jeśli chodzi o przepisy przejściowe przewidują one dalsze obowiązywanie dotychczasowych uchwał odpadowych do czasu podjęcia nowych uchwał, jednakże nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Oznacza to, że gminy będą miały rok na dostosowanie swoich systemów odpadowych do znowelizowanych przepisów.

Umowy o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie oraz na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, a także umowy na prowadzenie punktu selektywnego zbierania odpadów, zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej mają zachować ważność przez okres, na jaki zostały zawarte.

Projektodawcy proponują także, aby do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, stosować przepisy dotychczasowe.

Próba podsumowania

Niezwykle trudno ocenić jest przedmiotowy projekt ustawy nowelizującej. Zawiera on szereg różnego rodzaju propozycji o zróżnicowanym charakterze – począwszy od zmian doprecyzowujących po zmiany systemowe. Stąd ocenie poddać można poszczególne przepisy oceniając ich przyszły wpływ na uczestników systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Projekt ten jest zdecydowanie lepszy od wcześniejszych propozycji. Z uznaniem należy się odnieść do osobistego zaangażowania ze strony Pana Henryka Kowalczyka – Ministra Środowiska, który uczestniczył w spotkaniach z interesariuszami systemu. Nadal zawiera on jednak rozwiązania o charakterze wysoce kontrowersyjnym. Nie ulega wątpliwości, iż języczkiem uwagi na dalszych etapach prac nad projektem będą propozycje dotyczące nieruchomości niezamieszkałych. Zaproponowane rozwiązania znacząco komplikują system i nie mają charakteru systemowego.

Zdecydowanie negatywnie należy również ocenić uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej oraz Ocenę Skutków Regulacji. Oba te dokumenty nie spełniają swojej roli, w szeregu miejsc wykazując brak rzetelności.

Nie sposób ocenić dalszego harmonogramu działań związanych z planowaną nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Mając na uwadze pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego należy spodziewać się skierowania w niedługim czasie projektu ustawy pod obrady Rady Ministrów, a następnie skierowanie jej do Sejmu. Biorąc pod uwagę zakres i znaczenie proponowanych rozwiązań należałoby postulować o powołanie specjalnej podkomisji, która rzetelnie przeanalizuje całość projektu wprowadzając do niego niezbędne korekty. Mając na uwadze tegoroczny terminarz wyborczy należy niestety przypuszczać, iż po raz kolejny prace parlamentarne stanowić będą swoisty wyścig z czasem, co z pewnością negatywnie wpłynie na końcową jakość uchwalonych przepisów.

Wcześniejsze zmiany omówione zostały w artykułach:

• Koniec Rządowych Prac Nad Projektem Nowelizacji Ustawy Śmieciowej? - Część I
• Koniec Rządowych Prac Nad Projektem Nowelizacji Ustawy Śmieciowej? - Część II
• Koniec Rządowych Prac Nad Projektem Nowelizacji Ustawy Śmieciowej? - Część III