Wykazanie przez organ, że odpady nie są zbierane w sposób selektywny jest wystarczające do zastosowania wyższej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Bez znaczenia pozostaje kto odpowiada za nieselektywną zbiórkę.

W praktyce dochodzi do licznych sporów między zarządcami nieruchomości a organami odpowiadającymi za wymiar opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wiele z nich dotyczy realizacji przez zobowiązanych przyjętego w deklaracjach obowiązku selektywnej zbiórki odpadów. W budynkach wielolokalowych zapewnienie realizacji selektywnej zbiórki nie jest łatwe. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy zarządca nieruchomości powinien odpowiadać za każde, choćby incydentalne naruszenie obowiązki segregacji odpadów i czy powinna na nim ciążyć odpowiedzialność (wyrażająca się w kalkulacji opłaty „śmieciowej” według wyższej stawki) za działania innych osób?

Rygorystyczne stanowisko w tym zakresie zajął NSA w wyroku z 18.10.2018 r. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zasada racjonalnego ustawodawcy nakazuje przyjęcie założenia, zgodnie z którym dla ustalenia stawki opłaty za gospodarowanie odpadami w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, nie ma znaczenia krąg osób winnych niezgodnego z uprzednio złożoną deklaracją zbierania i wyrzucania odpadów komunalnych. Należy uznać, iż podmiot zobowiązany na gruncie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami ponosi pełną i wyłączną odpowiedzialność za faktyczne segregowanie odpadów w przypadku dokonania takiego wyboru na poziomie deklaracji, wszak przepisy proceduralne nie nakładają na organy obowiązku udowodnienia, jaki podmiot dokonuje naruszenia zasad selektywnej zbiórki odpadów.

Istotne z punktu widzenia regulacji opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi pozostaje udowodnienie rzeczywistego sposobu segregowania odpadów, a raczej jego braku, kwestia zawinienia w tym względzie pozostaje poza obszarem zainteresowań regulacji. Powyższe niejako wynika również z istoty dowodzenia - w sensie logicznym nie jest zwykle możliwe udowodnienie okoliczności, których zaistnienie się neguje (tzw. dowód braku).

Przeciwne zapatrywanie – ocenił NSA – musiałoby się wiązać z oczekiwaniem od organów podatkowych każdorazowego indywidualizowania podmiotów dokonujących nieselektywnej zbiórki odpadów, co z przyczyn oczywistych jawi się jako niemożliwe, a co czyniłoby zbędnymi szereg przepisów ustawy.

Sąd kasacyjny zgodził się również z wyrażonym w omawianej sprawie zaopatrywaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie (sąd I instancji), iż na podmiocie, do którego przypisane są poszczególne pojemniki na odpady – w tym przypadku na skarżącej jako zarządcy nieruchomości – spoczywa obowiązek dbałości o prawidłowe segregowanie odpadów i niedopuszczanie do możliwości dostępu do tychże pojemników osób trzecich. Zadeklarowanie przez skarżącą selektywnej segregacji odpadów nakłada nań obowiązek rzeczywistego spełnienia obowiązków stąd wynikających, przy czym sposób realizacji tychże obowiązków pozostaje w gestii skarżącej ze wszystkimi z konsekwencjami stąd wynikającymi.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał także za chybioną, niemogącą wywołać zamierzonego skutku, argumentację skarżącej jakoby incydentalność nieprawidłowości w zakresie segregacji odpadów niejako prowadziła do możliwości ekskulpowania się podmiotu zobowiązanego od odpowiedzialności za niezgodne z deklaracją pozbywanie się odpadów. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wykładnia gramatyczna przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz stanowczy charakter ich treści nie pozwalają na wyprowadzenie wnioskowania jakoby sporadyczność naruszeń regulaminu czynności i nieselektywnego pozbywania się odpadów nie miała wpływu na przyjętą kwalifikację, co oznacza, iż wykazanie choćby jednego przypadku nieprzestrzegania przyjętej zasady segregacji odpadów pociąga za sobą obowiązek nałożenia na podmiot zainteresowany opłaty w stawce właściwej dla nieselektywnego zbierania odpadów.