Prawo Dla Samorządu

Krajowe Biuro Wyborcze przedstawiło kolejną wersję projektu porozumienia Szefa Krajowego Biura Wyborczego z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) w sprawie obsługi urzędników wyborczych.

Podstawa prawna porozumienia

Zgodnie z art. 191g ustawy Kodeks wyborczy w celu zapewnienia obsługi, o której mowa w art. 187 § 1 (w zakresie określonym w kodeksie oraz innych ustawach), oraz warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez urzędników wyborczych, Szef Krajowego Biura Wyborczego zawiera z właściwym miejscowo wójtem porozumienie, określające w szczególności warunki organizacyjno-administracyjne, techniczne oraz zasady pokrywania kosztów z tym związanych.

Pierwotny projekt porozumienia w powyższym zakresie – przygotowany przez Krajowe Biuro Wyborcze – spotkał się z negatywną oceną ze strony środowisk samorządowych.

W wyniku zgłoszonych uwag Krajowe Biuro Wyborcze przygotowało kolejną wersję projektu porozumienia, która na początku czerwca br. została przekazana ogólnopolskim organizacjom samorządowym oraz delegaturom Krajowego Biura Wyborczego.

Co zawiera projekt porozumienia?

Zgodnie z projektem porozumienia, w celu zapewnienia warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez określoną dla danej gminy liczbę urzędników wyborczych (zgodnie z projektem porozumienia ten element ma mieć charakter zmiennych w poszczególnych gminach), wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest zobowiązany do obsługi urzędnika wyborczego / urzędników wyborczych.

Porozumienie wskazuje, iż powyższa obsługa obejmować ma w szczególności zapewnienie:

pomieszczeń biurowych z przeznaczeniem na siedzibę urzędnika wyborczego / urzędników wyborczych, zlokalizowanych – w miarę możliwości – w budynku urzędu gminy (urzędu miasta, urzędu dzielnicy m.st. Warszawy) wyposażonych w stanowisko pracy, w których liczba pomieszczeń oraz ich wielkość powinna być dostosowana do liczby powołanych urzędników wyborczych;
niezbędnych do wykonywania zadań materiałów biurowych;
możliwość i korzystania z łączności telefonicznej i informatycznej, a także z urządzeń informatycznych i biurowych, w tym. M.in. kserograficznych;
bezzwłocznego doręczenia korespondencji kierowanej do urzędnika wyborczego lub przez niego wysyłanej;
możliwości pełnienia dyżuru przez urzędnika wyborczego w przeddzień głosowania i od rozpoczęcia pracy przez obwodowe komisje wyborcze do zakończenia przyjmowania dokumentów w depozyt;
transportu związanego z wykonywaniem zadań urzędnika wyborczego na obszarze gminy, w tym w szczególności związanych z zapewnieniem wykonania oraz dostarczenia kart do głosowania oraz z nadzorem nad zapewnieniem warunków pracy obwodowych komisji wyborczych;
pomoc w przygotowaniu projektów dokumentów związanych z zadaniami wykonywanymi przez urzędnika wyborczego;
wypłat wynagrodzenia urzędnikowi wyborczemu / urzędnikom wyborczym na podstawie zatwierdzonego i przekazywanego przez Dyrektora Delegatury Krajowego Biura Wyborczego miesięcznego zestawienia kwot należnych do wypłaty.

Zgodnie z projektem porozumienia wójt (burmistrz, prezydent miasta) zapewnić ma także pomieszczenia na przechowywanie przez urzędnika wyborczego / urzędników wyborczych depozytu, gwarantującego należyte przechowywanie dokumentów z wyborów i ich właściwe zabezpieczenie.

Projekt porozumienia odnosi się także do kwestii finansowych. Przewiduje on, iż finansowanie kosztów związanych z wykonywaniem zadań przez urzędnika wyborczego / urzędników wyborczych, w tym przysługującego mu / im wynagrodzenia, ma być pokrywane z budżetu państwa w części dotyczącej Krajowego Biura Wyborczego w ramach dotacji przekazywanej przez Delegaturę Krajowego Biura Wyborczego na realizację zadań zleconych gminie związanych z organizacją wyborów. Środki z dotacji przekazanej przez Delegaturę Krajowego Biura Wyborczego mogą być – zgodnie z projektem porozumienia – rozdysponowane, w zależności od potrzeb, w sposób ustalony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na wykonywanie zadań zleconych gminie związanych z organizacją wyborów. Projekt porozumienia zawiera w tym zakresie pewien wyjątek – przekazane w ramach dotacji środki na wynagrodzenia dla urzędnika wyborczego / urzędników wyborczych oraz zryczałtowane diety dla członków komisji wyborczych, są limitowane i należy je zwrócić w części niewykorzystanej. Śródków tych nie można przeznaczyć na inne zadania.

Projekt porozumienia przewiduje ponadto, iż wójt (burmistrz, prezydent miasta dokona rzeczowego rozliczenia z otrzymanej dotacji w danym roku kalendarzowym na realizację przedmiotowego porozumienia w ramach rozliczenia dotacji na realizację zadań zleconych gmin związanych z organizacją wyborów.

Porozumienia ma być zawarte na czas nieokreślony i wejść w życie z dniem jego podpisania przez obie strony.

Próba oceny projektu

Projekt porozumienia w dalszym ciągu budzi szereg uzasadnionych wątpliwości. Część z nich wynika z nieprecyzyjnych przepisów nowelizowanego naprędce Kodeksu wybiorczego, cześć zaś z przyjętego przez Krajowe Biuro Wyborcze sposobu ich interpretacji. Porozumienie – ze swej istoty – ma charakter czynności dwustronnej, która dochodzi do skutku w wyniku zgodnych oświadczeń obu stron. Powinno one zatem uwzględniać stanowiska obu stron porozumienia i mieć charakter zindywidualizowany, uwzględniający specyfikę i uwarunkowania omawiających się stron. Gdyby wolą ustawodawcy było uregulowanie określonych kwestii w jednakowy sposób we wszystkich gminach uczyniłby to bezpośrednio w uchwale lub udzielił upoważnienia do ich określenia w drodze rozporządzenia. Tak się jednak nie stało. Tym samym porozumienie – o charakterze zindywidualizowanym – powinno określać nie tylko ilość urzędników wyborczych, którzy mają być obsługiwani w danej gminie (co w obecnej wersji projektu porozumienia jest jedynym elementem zmiennym dostosowanym do specyfiki konkretnej gminy), ale także ilość i powierzchnię pomieszczeń, ich lokalizację itp.

Projekt porozumienia w dalszym ciągu przewiduje, iż zadaniem gmin ma być obsługa urzędników wyborczych, co oznacza, iż mamy do czynienia z otwartym katalogiem czynności. Oznacza to, iż urzędnicy wyborczy mogą oczekiwać od gmin także innych działań aniżeli te wprost określone w treści porozumienia.

Jeśli chodzi o wyliczone zadania, które na rzecz urzędników wyborczych realizować mają gminy największe wątpliwości budzi obowiązek zapewnienia pomocy w przygotowaniu projektów dokumentów związanych z zadaniami wykonywanymi przez urzędnika wyborczego. Zadanie to w obecnej wersji projektu zostało wyraźnie odróżnione od zapewnienia wysyłki korespondencji. Tym samym propozycja ta może być rozumiana jako pomoc polegająca na merytorycznym przygotowywaniu projektów dokumentów, co znacząco wykracza poza ramy przewidziane w Kodeksie wyborczym. Równie duże wątpliwości budzi wypłacanie przez gminy wynagrodzenia urzędnikom wyborczym.

Są to jedynie przykładowe wątpliwości związane z przedłożonym projektem porozumienia wyborczego.

Nowelizacja Kodeksu wyborczego

Obecnie w Sejmie trwają prace nad kolejną nowelizacją Kodeksu wyborczego (szerzej: Czy Kodeks wyborczy będzie zmieniony?). Jedna z proponowanych zmian dotyczy nowelizacji art. 191g stanowiącego podstawę zawierania porozumień wyborczych. Projektodawcy proponują, aby porozumienia te miały mieć charakter fakultatywny. Jednocześnie zaproponowano, aby do zapewnienia przez wójta obsługi i warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez urzędników wyborczych odpowiednio stosować art. 156 § 1 zdanie 2 Kodeksu wyborczego. Zgodnie z tym przepisem zadania wykonywane w zakresie określonym w zdaniu pierwszym tego przepisu są zadaniami zleconymi jednostek samorządu terytorialnego.

Celem zmian w tych przepisach – jak wskazują projektodawcy – ma być jednoznaczne określenie, że zapewnienie przez wójta obsługi i warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez urzędników wyborczych jest zadaniem zleconym gminy.

Projekt ustawy nowelizującej – w wersji skierowanej do Marszałka Sejmu – nie reguluje niestety innych kwestii związanych z analizowaną problematyką. Proponowane zmiany dowodzą braku zrozumienia ze strony Państwowej Komisji Wyborczej i projektodawców rzeczywistych podstaw sporu pomiędzy Krajowym Biurem Wyborczym a środowiskami samorządowymi w zakresie porozumień wyborczych. Istotą problemu jest brak precyzyjnego określenia zadań przypisanych urzędnikom wyborczym i gminom. Porozumienia wyborcze w tym zakresie miało na celu doprecyzować te kwestie i wyeliminować ewentualne spory. Proponowana zmiana kwestii tych nie rozstrzygnie. Projektodawcy powinni pilnie odpowiedzieć – bazując na materiałach przygotowanych dotychczas przez stronę samorządową - czym zajmować się mają urzędnicy wyborczy, a co w dalszym ciągu należeć ma do zadań gminy. Dopiero rozdzielenie tych dwóch obszarów może stanowić podstawę do regulacji kwestii technicznych.

Po uchwaleniu procedowych zmian i przyjęciu zaproponowanej wersji porozumienia nie sposób dostrzec różnicy w sytuacji prawnej gmin, które zdecydują się na podpisanie porozumienia i tych, które się na to nie zdecydują. Skoro zatem brak różnic w tym zakresie to czemu służyć ma przedmiotowe porozumienia w obecnie zaproponowanym kształcie?

Kolejna wersja projektu porozumienia wyborczego