Prawidłowe przeprowadzenie procedur związanych z raportem o stanie gminy oraz udzielaniem wotum zaufania może stanowić wyzwanie dla gminy. W ostatnim czasie przedstawiono dwie odpowiedzi na interpelacje poselskie dotyczące funkcjonowania tych instytucji prawnych.

Debata nad raportem o stanie gminy oraz następujące po nim głosowanie w sprawie wotum zaufania dla wójta (burmistrza, prezydenta) miały stanowić impuls do zwiększenia aktywności obywatelskiej. Choć bywają gminy, w których rzeczywiście tak się dzieje (w innych zaś wotum jest głównie narzędziem walki politycznej między radą a wójtem), to sporym problemem okazały się kwestie proceduralne.

Dwa problemy z tym związane stały się przedmiotem interpelacji poselskich.

Interpelacje i odpowiedzi

W pierwszej z omawianych interpelacji[1] zwrócono uwagę na sytuacje, w których osoba mająca zamiar uczestniczyć w debacie nad raportem o stanie gminy uzyskała poparcie osób nie będących mieszkańcami tej gminy. Z literalnego brzmienia art. 28aa ust. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym[2] wynika, że poparcia ma udzielić określona liczba osób – nie wskazano jednak wprost, czy owa „osoba” ma być mieszkańcem gminy.

Odpowiadający sekretarz stanu przytoczył pojawiającą się w orzecznictwie definicję mieszkańca oraz wskazał, że wspólnotę samorządową tworzą osoby spełniające tę definicję[3]. W zwięzłych słowach, bez zagłębiania się w problemy wykładni, uznał, że tylko mieszkańcy danej gminy mogą wyrażać poparcie niezbędne do zabrania głosu podczas dyskusji.

Natomiast w drugiej z omawianych interpelacji[4] poruszono problem rzeczywistego udziału mieszkańców w procedurze związanej z udzielaniem wotum zaufania. Wskazano na brak sankcji za niedopełnienie przez wójta obowiązków związanych z odpowiednim przygotowaniem raportu. Zadane zostało również pytanie o wprowadzenie rozwiązania, które umożliwiałoby każdemu mieszkańcowi wniesienie skargi do sądu administracyjnego na udzielenie wójtowi wotum zaufania.

W odpowiedzi na interpelację wskazano, że rada gminy udzielając wotum zaufania powinna uwzględniać głosy mieszkańców wyrażone podczas debaty nad raportem, a możliwość wnoszenia skarg na uchwały rady gminy reguluje art. 101 u.s.g.[5]. Wyraźnie zaznaczono, że nie są w tym zakresie planowane żadne zmiany[6].

Wokół wotum

Nie są to jedyne trudności ze stosowaniem obowiązujących od kilku lat przepisów. Ustawy nie określają, czy i w jaki sposób ma zostać udokumentowana sytuacja nieudzielenia wotum (nie przewidziano bowiem – przynajmniej wprost – przygotowywania projektu uchwały o nieudzieleniu wotum). Zdarzały się przypadki podpisywania przez przewodniczącego uchwały o treści sprzecznej z rozstrzygnięciem organu stanowiącego[7]. Ponadto w ciągu kilku ostatnich lat doszło do kilkudziesięciu sporów sądowych między osobami pełniącymi funkcje organów wykonawczych a organami stanowiącymi, które nie udzieliły im wotum zaufania. Sądy administracyjne w zdecydowanej większości przyjęły jednak, że wójtowie nie mają interesu prawnego w skarżeniu działań rady gminy w tych sprawach[8].

[1] Interpelacja posła P. Hreniaka nr 39175 w sprawie interpretacji art. 28aa ust. 7 ustawy o samorządzie gminnym i określenia, czy pisemne zgłoszenie udziału w debacie nad raportem o stanie gminy powinno być poparte podpisami mieszkańców tej gminy, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CPGDB7& [dostęp: 28.08.2023 r.].

[2] Dz. U. z 2023 r. poz. 40 ze zm., dalej jako: u.s.g.

[3] Odpowiedź sekretarza stanu P. Szefernakera na interpelację nr 39175 w sprawie interpretacji art. 28aa ust. 7 ustawy o samorządzie gminnym i określenia, czy pisemne zgłoszenie udziału w debacie nad raportem o stanie gminy powinno być poparte podpisami mieszkańców tej gminy, https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CTEH82& [dostęp: 28.08.2023 r.].

[4] Interpelacja posła S. Tyszki nr 39996 w sprawie raportów o stanie gminy, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/interpelacja.xsp?documentId=DFA499911FE2F24BC125897C0034F64F& [dostęp: 28.08.2023 r.].

[5] Trudno sobie wyobrazić dopuszczalność wniesienia skargi na podstawie tego przepisu przez mieszkańca gminy krytycznego wobec postępowania wójta. Negatywna ocena organu wykonawczego nie jest bowiem równoznaczna z występowaniem interesu prawnego. Tak też widział to WSA w Olsztynie, wydając nieprawomocne postanowienie z dnia 30 sierpnia 2023 r., sygn. II SA/Ol 683/23, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych (CBOSA), www.orzeczenia.nsa.gov.pl.

[6] [6] Odpowiedź sekretarza stanu P. Szefernakera na interpelację nr 39996 w sprawie raportów o stanie gminy https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CTEH85 [dostęp: 28.08.2023 r.].

[7] Zob. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego z dnia 4 sierpnia 2023 r., znak: NPII.4131.1.835.2023.

[8] Na ten temat zob. Czy wójt może zaskarżyć uchwałę dotyczącą wotum zaufania?  https://prawodlasamorzadu.pl/2022-07-01-czy-wojt-moze-zaskarzyc-uchwale-dotyczaca-wotum-zaufania