Prawo Dla Samorządu

TK stwierdził, że przepisy określające termin do wniesienia skargi kasacyjnej w p.p.s.a., w przypadku przyznania prawa pomocy, są zgodne z Konstytucją.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 17/12) Trybunał Konstytucyjny [dalej: TK, Trybunał] orzekł, że art. 87 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) [dalej: p.p.s.a.], rozumiany w ten sposób, że – w sytuacji niedochowania terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, o którym mowa w art. 177 § 1 tej ustawy, na skutek wystąpienia o przyznanie prawa pomocy w postaci ustanowienia adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego – przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej ustaje z dniem, w którym powiadomiony o ustanowieniu pełnomocnik ma możliwość sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten ma istotny wpływ na termin uprawomocnienia się wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdyż przesuwa termin do wniesienia skargi kasacyjnej dla podmiotów mogących skorzystać z prawa pomocy. Dotyczy to także postępowań związanych z sądowoadministracyjna kontrolą aktów wydawanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego.

Przepisy dotyczące terminu do wniesienia skargi kasacyjnej oraz skutków jego niedotrzymania w przypadku wystąpienia przez stronę postępowania sądowoadministracyjnego o przyznanie prawa pomocy przez ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, zostały zaskarżone w drodze skargi konstytucyjnej przez dwie osoby fizyczne.

Problem w stosowaniu przepisów dotyczących terminu do wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego pojawił się z uwagi na przyjętą przez sądy administracyjne wykładnię tych przepisów. Sądy przyjęły bowiem, że w przypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu po upływie określonego w art. 177 § 1 p.p.s.a 30-dniowego terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, przyczyna uchybienia temu terminowi ustaje już z chwilą ustanowienia pełnomocnika z urzędu, i od tak określonego dnia ustania przyczyny uchybienia terminu pełnomocnik ma siedem dni na wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu i sporządzenie skargi kasacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił również uwagę na fakt, iż taka interpretacja przepisów dotyczących terminu do wniesienia skargi kasacyjnej nie jest jedyną, jaka pojawia się w orzecznictwie sądów administracyjnych. Inne stanowisko stwierdza, że w wypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu, dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej jest dzień, w którym pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej po zapoznaniu się z aktami sprawy, nie później jednak niż dzień upływu 30 dni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu do występowania w sprawie.

Zdaniem TK takie rozumienie przepisu art. 87 § 1 p.p.s.a. (i innych, pozostających z nim w związku, przepisów) powoduje nadmierne i nieuzasadnione skrócenie terminu do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej przez ograniczenie go do siedmiu dni. W ten sposób zostaje utrudnione, a nawet, jak to wskazuje Trybunał, uniemożliwione prawo strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu do sądowej kontroli orzeczenia sądu I instancji przez sąd II instancji.

Trybunał Konstytucyjny kończy swoje rozważania stwierdzeniem, że zakwestionowane w skargach konstytucyjnych przepisy p.p.s.a., dotyczące terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, nie naruszają art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji RP ustanawiających prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego, o ile będą interpretowane w ten sposób, że przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej ustaje z dniem, w którym powiadomiony o ustanowieniu pełnomocnik ma realną możliwość sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, i od tej chwili – zgodnie z art. 87 § 1 p.p.s.a – pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu powinno być wniesione do sądu w ciągu siedmiu dni. Czas na złożenie skargi kasacyjnej nie może być jednak dłuższy niż 30 dni liczone od dnia powiadomienia pełnomocnika o jego ustanowieniu.

Rozpatrując niniejszą sprawę Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na konieczność szczególnego unormowania przez ustawodawcę relacji pomiędzy biegiem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej a procedurą przyznania stronie prawa pomocy. Zdaniem Trybunału prawodawca powinien w sposób wnikliwy rozważyć wprowadzenie instytucji zawieszenia biegu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej na czas trwania procedury wyznaczania pełnomocnika z urzędu. Z takimi propozycjami wystąpili również w swoich stanowiskach skierowanych do TK Prokurator Generalny oraz przedstawiciele Sejmu RP.

Ponadto Trybunał podkreślił, że prawodawca powinien rozważyć również kompleksowe unormowanie dwóch powiązanych z niniejszą sprawą kwestii:

- po pierwsze, czy instytucje kasacji w poszczególnych procedurach są w pewnych aspektach na tyle do siebie podobne, by jednolicie unormować w nich bieg terminów do wniesienia tego środka odwoławczego w przypadku ubiegania się przez stronę postępowania o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu,

- po drugie, sytuacji, w której pełnomocnik odmawia złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej (odmawia sporządzenia skargi kasacyjnej ze względu na brak podstaw lub jej niedopuszczalność).

Kiedy ustają przyczyny uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej?