27.03.2017


Termin wdrożenia przepisów nowej ustawy kominowej

KATEGORIA: Praktyka

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (czyli według tzw. nowej ustawy kominowej) organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (na poziomie gminy: wójt, burmistrz, prezydent; dalej dla ujednolicenia: wójt) – jako podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych - jest obowiązany w każdej ze „swoich” spółek komunalnych, podjąć działania wymagane ustawą najpóźniej do dnia zwyczajnego zgromadzenia wspólników danej spółki, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności i sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku.

Obowiązki wynikające z nowej ustawy kominowej

Dla przypomnienia wypada wskazać, że w myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy obowiązek nałożony przez ustawodawcę polega na podjęciu działań mających na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego określonych ustawą, w szczególności zaś na:

(1) doprowadzeniu do głosowania przez walne zgromadzenie spółki projektów uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego i członków organów nadzorczego spółki zgodnie z ustawą oraz oddaniu głosów za ich uchwaleniem,

(2) odebraniu od kandydata na członka organu nadzorczego wskazanego przez podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych oświadczenia o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego zgodnie z ustawą.

Powyższe obowiązki ukierunkowane są na osiągnięcie celu w postaci:

(1) ukształtowania oraz

(2) stosowania zasad ustawowych w możliwie dużej liczbie spółek z udziałem samorządu terytorialnego.

Należy zwrócić uwagę na posłużenie się przez prawodawcę sformułowaniem „w szczególności”, które sugeruje, że podjęcie uchwał w sprawie wynagrodzeń oraz odebranie wymaganych oświadczeń to jedynie przykładowe działania, które powinny zostać podjęte w celu ukształtowania i stosowania w spółce ustawowych zasad wynagradzania, wobec czego nie wykluczone, a nawet konieczne, będą inne działania zmierzające do ukształtowania, a zwłaszcza – z punktu widzenia ujednolicania modelu zatrudniania członków zarządu - stosowania przyjętych zasad ustawowych.

Kształtowanie zasad wynagradzania

Ukształtowanie zasad wynagradzania członków zarządu i rady nadzorczej zgodnie z nową ustawą kominową, jako pierwszy z wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy celów działań podejmowanych przez wójta w celu wykonania obowiązków ustawowych, może być zrealizowany poprzez działania, które wymienione są w ust. 2 w/w przepisu jako przykładowe sposoby wykonania obowiązku, tj. w szczególności doprowadzenie do głosowania uchwał w sprawie wynagrodzeń oraz odebranie oświadczeń od kandydatów na członka rady nadzorczej.

Wyłącznie pierwszy ze wspomnianych przykładowo przez ustawę sposobów wykonania obowiązku, czyli doprowadzenie do głosowania uchwał, może i powinien być w każdej ze spółek komunalnych wykonany najpóźniej we wskazanym przez ustawę terminie walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdania finansowe za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku.

Natomiast w odniesieniu do drugiego z przykładowo wskazanych sposobów wykonania obowiązku, tj. odebrania oświadczeń o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego zgodnie z ustawą, należy zaznaczyć, że takie oświadczenia powinny być odbierane wyłącznie od kandydatów na członków organu nadzorczego, którzy zostali wskazani przez podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych najwcześniej w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 9 września 2016 roku , a nie od aktualnych członków organu nadzorczego spółki.

Tym samym, zgodnie z literalną wykładnią przepisów, w przypadku niewyznaczania kandydatów i niepowoływania nowych członków rady nadzorczej, termin walnego zgromadzenia, o którym mowa w ustawie, będzie stanowił termin do wykonania wyłącznie obowiązku polegającego na podjęciu stosownych uchwał w sprawie wynagrodzeń i nie będzie odnosił się do zagadnienia odbierania wymaganych oświadczeń, który to obowiązek powinien być realizowany od dnia wejścia ustawy w życie.

Stosowanie zasad wynagradzania

Wydaje się, że stosowanie zasad wynagradzania członków zarządu i rady nadzorczej zgodnie z ustawą, jako drugi z wymienionych ustawą celów działań podejmowanych przez wójta w celu wykonania obowiązków ustawowych, nie został w treści ustawy poparty przykładami podobnymi do wymienionych w art. 2 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy. Należy przyjąć, że ten cel może i powinien być realizowany przez inne niż wspomniane działania, a w szczególności poprzez doprowadzenie do sytuacji, w której członkowie zarządu zostaną zatrudnieni w spółce na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania.

W większości spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego decydujący głos na zgromadzeniu wspólników należy do wspólnika samorządowego (co więcej, znaczna liczba spółek ma charakter jednoosobowy), dlatego kwestia niepodjęcia przez zgromadzenia walnych uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń oraz związany z tym obowiązek przekazania członkom rady nadzorczej informacji o konieczności kształtowania tych wynagrodzeń zgodnie z ustawą poprzez egzekwowanie uprawnień w ramach organu nadzorczego, będzie mieć w praktyce znaczenie dla nieznacznej liczby spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego (adresatem tego przepisu są raczej spółki z mniejszościowym udziałem Skarby Państwa).

W związku z powyższym realizacja celu jakim jest stosowanie zasad ustawowych (po ich uprzednim ukształtowaniu w spółce w drodze uchwał) powinno odbywać się poprzez zmianę podstawy zatrudnienia członka zarządu, w szczególności w drodze zawarcia stosownych porozumień zmieniających warunki obowiązujących kontraktów menedżerskich poprzez ich dostosowanie do wymogów ustawowych, zaś w przypadku stosunku pracowniczego – rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron bądź - w braku porozumienia z pracownikiem pełniącym funkcję w zarządzie – rozwiązanie jej za wypowiedzeniem ze wszystkimi tego konsekwencjami powstającymi na gruncie prawa pracy.

Termin ukształtowania i stosowania zasad wynagradzania

Z reguły w spółkach kapitałowych rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, dlatego w zdecydowanej większości spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego terminem końcowym na ukształtowanie nowych zasad wynagradzania kadry menedżerskiego oraz członków organów nadzoru będzie 30 czerwca 2017 roku.

Termin do podjęcia uchwał w sprawie wynagrodzeń powiązany jest z terminem walnego zgromadzenia jedynie w przypadku spółek funkcjonujących już w 2016 roku (przy czym od tej zasady zachodzą wyjątki, o których w dalszej części), natomiast obowiązek odbierania oświadczenia od kandydatów na członków rady nadzorczej jest niezależny od terminu walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdania za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku i powinien być realizowany przy każdym uzupełnianiu składu rady nadzorczej w czasie trwania jej kadencji a także po jej zakończeniu podczas rekrutacji nowego składu organu nadzorczego kolejnej kadencji.

Wypada zaznaczyć, że wyjątkowo termin podjęcia uchwał w sprawie wynagrodzeń może być późniejszy. Taka sytuacja będzie miała miejsce w przypadku spółek kapitałowych z przesuniętym rokiem obrotowym (np. w spółce, w której rok obrotowy rozpoczyna się 1 kwietnia i trwa do 31 marca następnego roku termin upłynie 30 września 2017 roku) oraz w tych spółkach, które zostały zawiązane w drugiej połowie roku 2016 i skorzystały z możliwości połączenia sprawozdania finansowego oraz ksiąg rachunkowych za okres w roku 2016 z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok 2017 na zasadach przewidzianych w ustawie o rachunkowości. W takiej sytuacji termin podjęcia działań dostosowawczych upłynie dopiero w 2018 roku. Należy jednak pamiętać, że przywołane wyjątki nie znajdą zastosowania w przypadku spółek zawiązywanych po 31 grudnia 2016 roku, których wewnętrzne regulacje powinny już na etapie powstawania spółki uwzględniać zasady wynikające z nowej ustawy kominowej.

Stosowanie zasad wynagradzania zgodnych z ustawą powinno polegać na egzekwowaniu postanowień uchwał w sprawach wynagradzania, które zostały podjęte przez organy spółki w wykonaniu obowiązku ukształtowania zasad wynagradzania. W związku z powyższym, z reguły najpóźniej do 30 czerwca 2017 r. zmianie powinna ulec podstawa zatrudnienia członków zarządu. O ile w powyższym terminie podjęte zostaną wymagane uchwały, o tyle – w braku porozumienia z członkiem zarządu zatrudnionym na umowę o pracę - możliwe będzie wskazanie przez radę nadzorczą rzeczywistej podstawy rozwiązania stosunku pracy.

W praktyce najwięcej kontrowersji budzi zagadnienie ujednolicenia modelu zatrudnienia członków zarządu w oparciu o umowę o świadczenie usług zarządzania. Dopóki strony są skłonne do rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron i zastąpienia jej umową cywilnoprawną, w której – w ramach tzw. części stałej wynagrodzenia – uwzględnione zostaną te składniki dotychczasowe wynagrodzenia, które nie są przewidziane nową ustawą kominową (np. nagroda roczna), dopóty nie powinno dojść do sporu na gruncie prawa pracy. Z reguły przejście ze stosunku pracy na umowę o świadczenie usług powinno następować płynnie, zarówno zarząd jak i wójt (formalnie rada nadzorcza) są przecież zainteresowani kontynuowaniem współpracy oraz sprawnym funkcjonowaniem spółki na wszystkich poziomach, w tym jej organach.

Narzędzia motywacyjne

Niestety na liczne pytania i wątpliwości, które powstają w praktyce stosowania nowej ustawy kominowej, nie odnajdujemy odpowiedzi w treści jej przepisów. Tzw. Dobre Praktyki, które zostały opublikowane na stronach internetowych Ministra Skarbu Państwa dwa miesiące po wejściu ustawy w życie, choć nie stanowią źródła prawa, miały na celu doprecyzowywać często niejasne przepisy ustawowe i wskazywać praktyczne sposoby ich stosowania. Niestety nie wszystkie sugerowane rozwiązania zawarte w Dobrych Praktykach można uznać za dobre, choćby z uwagi na proponowane w nich zawieranie porozumień pomiędzy członkiem zarządu a spółkę w przedmiocie zrzeczenia się roszczeń ze stosunku pracy (co jest niedopuszczalne).

Termin wykonania obowiązków określonych nową ustawą kominową zbliża się nieubłaganie i o ile najpóźniejszy dzień ich wykonania można ustalić, o tyle więcej kłopotów rodzi zdefiniowanie sposobu ich realizacji.

Należy pamiętać, że w dniu 1 stycznia 2017 roku został wprowadzony do ustawy nowy art. 12a, zgodnie z którym uchylanie się od wykonania obowiązku podejmowania działań wymaganych ustawą – o ile zostanie zakwalifikowane jako uporczywe – stanowi podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osób uprawnionych do wykonywania praw udziałowych w spółce i wymierzenia im kary grzywny w kwocie od 100 złotych (10 stawek dziennych o minimalnej wysokości 10 złotych) do 1,08 mln złotych (540 stawek dziennych o maksymalnej wysokości 2.000 złotych) przy czym w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia grzywna może wynosić nawet 1,62 mln złotych.

Choć ustawodawcy nie udało się wyjaśnić wszystkich aspektów obowiązków, które nałożył na samorządowców, to z całą pewnością poprzez klarowne sformułowanie sankcji karnej udało mu się ustanowić czynnik motywujący do twórczej aktywności osób zainteresowanych.



Autor:
Dawid Dziendziela
radca prawny, specjalizuje się prawie spółek oraz prawie cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa zobowiązań.

TAGI: Zarząd, Spółka komunalna,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu