Nie ma monopolu na kopanie grobów

Zakładanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy. W rezultacie gmina jest monopolistą w zakresie świadczenia usług cmentarnych na cmentarzu komunalnym.

Posiadanie pozycji dominującej (monopolu) na rynku właściwym nie może jednak prowadzić do utrudnienia lub ograniczenia świadczenia przez inne podmioty usług pogrzebowych, w tym kopania grobów. Opisane ograniczenie dotyczy także zarządców cmentarzy komunalnych.

W ramach szeroko rozumianej działalności związanej z grzebaniem zmarłych możemy wyróżnić dwie odrębne usługi:

1. usługi cmentarne i ich organizowanie, czyli czynności właściciela lub administratora cmentarza, np. czynności porządkowe, pielęgnacja zieleni, rozbudowa, utrzymanie i gospodarowanie infrastrukturą cmentarza, ustalanie regulaminu cmentarza, ustalanie i pobieranie opłat związanych z pochówkiem na danym cmentarzu (bez wynagrodzenia firmy pogrzebowej);
2. usługi pogrzebowe, czyli realizowane przez zakłady pogrzebowe czynności prowadzące bezpośrednio do pochówku, kopanie grobu, przygotowanie zwłok, transport itp.

Kwestia istnienia dwóch odrębnych usług była wielokrotnie przedmiotem postępowania przed UOKiK i jest potwierdzona licznym orzecznictwem sądowym.

Brak monopolu na kopanie grobów

Świadczenie usług cmentarnych i organizowanie usług cmentarnych stanowi zadanie własne gminy.[1] Gmina może realizować je samodzielnie, np. poprzez zakład komunalny lub powierzyć podmiotowi trzeciemu. W każdym jednak przypadku działania zarządcy cmentarza komunalnego nie mogą prowadzić do ograniczenia konkurencji na rynku usług pogrzebowych.

Taki wniosek wynika z treści wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny z dnia 2 sierpnia 2012 r., sygn. akt VI ACa 334/12. Analizowany wyrok zapadł w oparciu o stan faktyczny, w którym gmina powierzyła zewnętrznej spółce zarządzanie cmentarzem komunalnym. Spółka realizowała usługi cmentarne, prowadziła własny zakład pogrzebowy oraz nie dopuszczała innych przedsiębiorców do kopania grobów na cmentarzu. W ocenie sądu usługa kopania grobów nie jest objęta monopolem ustawowym gminy wynikającym z ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.[2] Kopanie grobu stanowi usługę pogrzebową, więc nie podlega monopolowi gminy, a w dalszej kolejności także monopolowi zarządcy w zakresie usług cmentarnych. Konsument ma prawo swobodnego wyboru przedsiębiorcy, któremu zleci wykopanie grobu. W rezultacie ograniczenie możliwości kopania grobów przez innych przedsiębiorców stanowiło nadużycie pozycji dominującej na rynku właściwym i naruszyło konkurencję.

Tym samym sąd potwierdził wcześniejszą linię orzeczniczą, że zarządca cmentarza komunalnego może samodzielnie świadczyć usługi pogrzebowe, ale jednocześnie powinien dopuszczać innych przedsiębiorców do rynku lokalnego na równych prawach. „Zarządca cmentarza komunalnego (dzierżawca) łączący tę działalność z wykonywaniem usług pogrzebowych dopuszcza się nadużycia pozycji dominującej w zakresie zarządu tym obiektem odmawiając prowadzenia na nim działalności pogrzebowej przez konkurentów.[3] Pozbawienie innych przedsiębiorców możliwości realizacji określonej usługi pogrzebowej, np. kopania grobu, prowadzi bowiem do naruszenia konkurencji.

---

[1] Art. 7 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).

[2] Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2126 ze zm.).

[3] Wyrok Sądu Antymonopolowego z 14 czerwca 1995 r., sygn. akt XVII Amr 11/95.

Urszula Szefler

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prowadzeniu sporów sądowych i bieżącej obsłudze przedsiębiorców ze szczególnym uwzględnieniem prawa pracy

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu