Prawo Dla Samorządu

Przed jednostkami samorządu terytorialnego istnieje możliwość pozyskania gruntów o nieuregulowanym stanie prawnym.

Jak orzekł Sąd Najwyższy [dalej: SN], przepis art. 713 Kodeksu Cywilnego Napoleona może stanowić samodzielną podstawę dokonania wpisu prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w księdze wieczystej. Powołanie się przez Skarb Państwa na prawo własności nieruchomości wynikające z art. 713 Kodeksu Cywilnego Napoleona we wniosku, do którego nie dołączono żadnych dokumentów wykazujących to prawo, stanowi wystarczającą podstawę do zarządzenia przez sąd obwieszczenia publicznego (uchwała SN z dnia 27 czerwca 2013 roku sygn. akt III CZP 29/13).

Kodex Napoleona (nazwa pierwotna) został wprowadzony we Francji w 1804 roku i obowiązywał na ziemiach Księstwa Warszawskiego (1807-1815). Formalnie utracił moc obowiązującą 1 stycznia 1947 roku, kiedy to większa część przepisów została uchylona na mocy Dekretu – Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych. Co ważne, powołany Kodeks w art. 713 przewidywał domniemanie prawne, zgodnie z którym majątki nie mające właściciela stanowiły własność państwową. I właśnie w tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy.

W przedmiotowej sprawie Prezydent Miasta Łodzi złożył wniosek o założenie księgi wieczystej dla działki i ujawnienie w niej jako właściciela Skarbu Państwa - Miasto Łódź. Wpis miał nastąpić w oparciu o przewidziane w Kodeksie Napoleona w art. 713 domniemanie własności państwowej w stosunku do rzeczy, wobec których nie istnieją jakiekolwiek tytuły na rzecz innych osób. Z nielicznych bowiem dokumentów, którymi dysponował wnioskodawca wynikało, że nikt nie rości sobie praw do tego gruntu od XIX wieku. Wnioskodawca nie posiadał jednakże jakiekolwiek dokumentacji, która poświadczałaby nabycie przez niego własności nieruchomości. Jedynie w operacie ewidencji gruntów można było znaleźć wzmiankę o spornej nieruchomości, zgodnie z którą teren znajdował się we władaniu miasta. Do takiego stanowiska nie przychylił się Sąd Rejonowy i oddalił złożony wniosek stwierdzając, że Kodeks Napoleona nie może stanowić samodzielnej podstawy wpisu do księgi wieczystej.

Z kolei Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację powziął poważne wątpliwości w zakresie możliwości ustalenia własności nieruchomości niczyjej w oparciu o wspomniany Kodeks i skierował do Sądu Najwyższego zagadnienie prawne. W ocenie Sądu Okręgowego nie jest znany żaden ustawowy tryb poświadczenia nabycia własności nieruchomości przez Skarb Państwa na postawie art. 713 Kodeksu Napoleona, a postępowanie wieczystoksięgowe – co do zasady – nie może opierać się na domniemaniach. Ponadto, Sąd powziął wątpliwości w zakresie przesłanek warunkujących możliwość zarządzenia obwieszczenia publicznego.

SN w uchwale zajął stanowisko przychylne dla wnioskodawcy. Uznał bowiem, że podstawą wpisu w księdze wieczystej prawa własności Skarbu Państwa do nieruchomości niczyjej może być domniemanie przewidziane w Kodeksie Napoleona.

Wprawdzie uchwałę wydano w składzie 3 sędziów i wiążąca jest tylko w sprawie, w której została podjęta, jednak dla jednostek samorządu terytorialnego daje ona potencjalną szansę uregulowania stanu prawnego nieruchomości w tym, w szczególności kamienic będących w ich zarządzie.

Jak wynika z publikacji, która ukazała się na internetowym portalu branżowym w samym Poznaniu, który również wchodził w skład Księstwa Warszawskiego, takich obiektów może być około 70.

Dobra nie mające pana, należą do narodu