Prawo Dla Samorządu

Rok 2016 był dla samorządowców czasem podatkowej próby. Wydawać mogłoby się, że po „centralizacyjnej rewolucji” nadszedł czas na względną stabilizację. W orzecznictwie tymczasem rodzą się kolejne wątpliwości w zakresie statusu Gminy na gruncie VAT.

Mowa o postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym Sąd przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości (I FSK 294/15). Sprawa dotyczyła gminy, która we wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego, zapytała, czy przysługuje jej prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z inwestycją kanalizacji. Spór pomiędzy gminą a Ministrem Finansów swój początek wziął na gruncie przepisów dotyczących tzw. korekty wieloletniej podatku naliczonego, o której mowa w art. 91 ustawy o podatku od towarów i usług. Gmina zrealizowała bowiem inwestycję wodociągowo-kanalizacyjną, którą przekazała nieodpłatnie spółce komunalnej. Następnie, we wniosku gmina podała, że zamierza zmienić sposób wykorzystania infrastruktury w ten sposób, że zostanie ona udostępniona spółce odpłatnie. Na tle powyższych okoliczności gmina uznała, że winno jej przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami na realizację inwestycji ze względu na zmianę jej przeznaczenia. W takiej sytuacji odliczenia dokonać powinno się w trybie korekty 10 letniej. Stanowisko gminy w wyniku powstałego sporu poparł Wojewódzki Sąd Administracyjny, uchylając interpretację Ministra.

Argumentując swoje stanowisko w skardze kasacyjnej Minister Finansów wskazał, że gmina w zakresie, w jakim oddała do nieodpłatnego użytkowania infrastrukturę spółce komunalnej, przesądziła o jej wyłączeniu z systemu VAT (od momentu oddania inwestycji do użytkowania do momentu jej ewentualnego odpłatnego udostępnienia, inwestycja pozostaje niewykorzystywana do działalności gospodarczej w rozumieniu VAT). W związku z powyższym, w opinii Ministra gmina nigdy nie nabyła prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku ze zrealizowaną inwestycją. Oceniając argumenty Ministra, NSA powziął wątpliwość, czy realizując inwestycję polegającą na budowie infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej gmina występuje jako organ władzy publicznej realizujący zadania własne, czy też występuje w charakterze podatnika VAT. Zdaniem NSA to pierwotna kwestia, której rozstrzygnięcie przesądzać będzie, czy gminie w momencie późniejszego wystąpienia sprzedaży opodatkowanej przysługiwać będzie prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami poniesionymi na tę inwestycję?

W treści uzasadnienia omawianego postanowienia NSA zwrócił uwagę na powoływane przez Ministra w toku postępowania tezy orzecznicze. Mowa tu m.in. o wyroku TSUE w sprawie C-378/02, w którym Trybunał uznał, ze podmiot prawa publicznego, który nabywa dobro inwestycyjne jako władza publiczna, a zatem nie działając w charakterze podatnika, a następnie dokonuje sprzedaży tego dobra – z tym że działając już jako podatnik – nie korzysta w zakresie tej sprzedaży z prawa do dokonania korekty na potrzeby odliczenia podatku naliczonego. W analizowanym wyroku TSUE wskazał, że przepisy odnoszące się do korekty odliczeń mają charakter jedynie techniczny i ustanawiają mechanizm umożliwiający obliczenie korekt odliczenia początkowego. W żadnej mierze przepisy te nie odnoszą się jednak do kwestii przyznania prawa do odliczenia. Z okoliczności tych wynika, że podmiot, jeżeli nie działał w charakterze podatnika w momencie dokonywania wydatków, to nie uzyskał (pierwotnie) prawa do odliczenia. Prawa do odliczenia nie może wykreować późniejsza zmiana okoliczności (późniejsze wykorzystanie dobra inwestycyjnego w działalności objętej VAT).

Sąd zakładając, że dla rozstrzygnięcia sprawy istotny jest charakter, w jakim gmina działa nabywając inwestycję, wskazał na dwie linie orzecznicze, które ukształtowane zostały w tym zakresie w judykaturze. Zgodnie z pierwszą z nich działalność gminy obejmuje dwie zasadnicze sfery – sferę użyteczności publicznej oraz wykraczającą poza nią, sferę działalności gospodarczej. Kwestia opodatkowania podmiotów prawa publicznego wynika w prezentowanym podejściu z faktu wykonywania przez te podmioty określonego rodzaju działalności wykraczającej poza sferę użyteczności publicznej. Zgodnie z drugą linią orzeczniczą, opodatkowaniu podlegać może także działalność wykonywana przez podmioty publiczne w sferze użyteczności publicznej. Dzieje się to jednakże wyłącznie w sytuacji, w której brak opodatkowania podmiotu publicznego doprowadzić mógłby do znacznego zakłócenia konkurencji na rynku.

Wydanie uchwały w niniejszej sprawie, w zależności od treści rozstrzygnięcia, może po raz kolejny w istotny sposób wpłynąć na rozliczanie VAT przez jednostki sektora finansów publicznych. Ewentualne przyjęcie, że gmina w sferze publicznej, w żadnym przypadku (nawet w sytuacji zakłócenia konkurencji) nie może działać w charakterze podatnika, znacznie ograniczy zakres odliczania VAT w samorządach. Jednocześnie pojawiłoby się pytanie o przełożenie tego stanowiska na rozliczenia podatku należnego.

Warto wskazać, że posiedzenie składu siedmiu sędziów NSA zaplanowano na 30 stycznia 2017 r. Jednakże pod koniec grudnia NSA postanowił wystąpić do TSUE z pytaniem prejudycjalnym w sprawie o zbliżonym do omawianej zakresie (I FSK 972/15), co oznacza, że rozstrzygniecie rzeczonej kwestii może nastąpić nawet za dwa lata, po orzeczeniu TSUE.

Wiele wskazuje na to, że nadchodzący rok może obfitować w kolejne wątpliwości związane z rozliczaniem VAT w samorządach.

VAT-owskiej huśtawki ciąg dalszy