24.11.2016


Większa władza dla sołtysa?

KATEGORIA: Przepisy

Dnia 14 listopada 2016 r. posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego złożyli w Sejmie projekt ustawy o sołtysach i radach sołeckich oraz o zmianie niektórych innych ustaw, który ma na celu wzmocnienie pozycji ustrojowej sołectw.

Projektodawcy, którzy proponują wyeksponowanie roli sołtysa i rady sołeckiej w życiu społecznym, sięgają po argumenty związane z potrzebą zwiększenia samodzielności wspólnot lokalnych. Ustrój terytorialny RP, oparty na zasadzie decentralizacji składa się z kilku szczebli, a najmniejszą jednostką organizacyjną, w której funkcjonują ludzie jest sołectwo. Dostrzegając tendencję mieszkańców do dbałości o najbliższe otoczenie, autorzy projektu dążą do ich aktywizacji poprzez przekazywanie jak największych kompetencji do wspólnot lokalnych.

Projekt nowej ustawy jako organy sołectwa wymienia – tak jak to było do tej pory –  zebranie wiejskie i sołtysa, którego działalność jest wspomagana przez radę sołecką. Brak definicji w ustawie o samorządzie gminnym pojęcia zebrania wiejskiego powoduje, że należy je interpretować jako „zgromadzenie ogółu mieszkańców danego sołectwa” (zob. A. Szewc, Komentarz do art. 36 ustawy [w:] A. Szewc, G. Jyż, Z. Pławecki, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2012). W doktrynie wskazuje się jednak, że zasadne byłoby uzupełnienie powyższej definicji o dodatkowe elementy w postaci stałości zamieszkania członków zebrania na obszarze sołectwa, formalnego zwołania zebrania oraz celu zebrania (rozstrzygnięcie określonej sprawy). W przeciwnym razie każde zgromadzenie mieszkańców sołectwa można by uznać za zebranie wiejskie, a tym samym za organ sołectwa (zob. M. Augustyniak, Komentarz do art. 36 ustawy [w:] B. Dolnicki (red.) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2016). Projektodawcy ograniczyli się jednak do powielenia regulacji zawartej obecnie w art. 36 ust. 1 u.s.g., która wymienia tylko organy sołectwa.

Regulacja zakłada przyznanie sołtysom możliwości uczestniczenia w obradach rady gminy, jednak bez prawa do głosowania. Obecnie, na gruncie art. 37a ustawy o samorządzie gminnym [dalej: u.s.g.] takie uprawnienie przysługuje przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej (np. dzielnicy czy osiedla). W literaturze podkreśla się jednak, iż użyty w tym przepisie termin „przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej” należy rozciągnąć również na sołtysa, mimo że funkcję organu wykonawczego sołectwa pełni on jednoosobowo (zob. A. Szewc, Komentarz do art. 37a ustawy  [w:] A. Szewc, G. Jyż, Z. Pławecki, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2012). Pozytywnie należy więc ocenić doprecyzowanie powyższej kwestii w projekcie ustawy poprzez wskazanie wprost sołtysa jako podmiotu uprawnionego do udziału w pracach organu uchwałodawczego gminy.

Projektodawcy proponują również przyznanie sołtysom, niezależnie od diet i zwrotu kosztów podróży służbowych, wynagrodzenia związanego z pełnioną funkcją, które miałoby wynosić połowę wynagrodzenia minimalnego, określonego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia funkcji. Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2017 r. wyniesie 2000 zł brutto, więc każdy z sołtysów otrzymałby ok. 1000 zł za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia funkcji. Zdaniem autorów projektu wypłaty te w żaden sposób nie będą wpływały na sytuację finansową sołectwa, ponieważ nie będą obciążały funduszu sołeckiego ani budżetu gminy, na terenie której funkcjonuje dane sołectwo, a pochodzić będą z budżetu państwa.

Zgodnie z Rocznikiem Statystycznym Województw liczba sołtysów w 2014 r. wynosiła 40 382, a w 2015 r. 40 365, a zatem zgodnie z poczynionymi obliczeniami przybliżone koszty, które obciążą budżet państwa wyniosą ok. 40 365 000 zł miesięcznie (a więc w skali roku prawie pół miliarda zł). Dla porównania, obecnie obowiązujące przepisy (art. 37b ust. 1 u.s.g.) nie budzą wątpliwości co do możliwości ustanowienia przez radę gminy zasad rekompensaty wydatków wskazanym osobom jednostki pomocniczej, w postaci diety i zwrotu kosztów podróży służbowej. Podobnie jak w przypadku art. 37a u.s.g., powyższy przepis posługuje się określeniem „przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej”.

W praktyce jednak sołtysi z reguły realizują uchwały zebrania wiejskiego wspólnie z radami sołeckimi, pełniąc de facto funkcję ich przewodniczących, co skłania do objęcia ich postanowieniami art. 37b u.s.g. w drodze analogii (A. Szewc, Komentarz do art. 36 u.s.g. …). W obecnym stanie prawnym, brak jest jednak regulacji, która przewidywałaby przyznanie wynagrodzenia organom wykonawczym sołectwa, więc zmiana w powyższym zakresie miałaby istotny wpływ na zmianę ich pozycji.

Jak wskazują projektodawcy, pełnienie funkcji sołtysa będzie równoznaczne z przystąpieniem do ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w związku z czym wskazane wynagrodzenie będzie stanowiło dodatek do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Natomiast zasady przyznawania sołtysom diety i zwrotu kosztów podróży służbowej ma określać rada gminy.

Projekt nowej ustawy zakłada także, że organizację i zakres działania sołectwa określa rada gminy odrębnym statutem danej jednostki pomocniczej przyjmowanym w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, co jest zbieżne z zasadą funkcjonującą w obecnym stanie prawnym (art. 35 ust. 1 u.s.g.). Zgodnie z projektem, w statucie dopuszczalne będzie utworzenie jednostki niższego rzędu w ramach sołectwa. Ustawa ma również umożliwić gminom określenie mienia, którym sołectwo może zarządzać, a także wskazanie ograniczeń w rozporządzeniu dochodami z tego źródła.

Ponadto, w projekcie proponuje się wprowadzenie zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, co ma wpłynąć na rozszerzenie uprawnień lokalnych wspólnot (tj. sołectw) w zakresie pozyskiwania pozabudżetowych środków na wykonywanie planowanych zadań.

Projekt ustawy przewiduje również postanowienie, zgodnie z którym sołectwo nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez gminę, a sołectwa istniejące w chwili uchwalenia ustawy otrzymują osobowość prawną z mocy ustawy.

Bez zmian ma pozostać zasada przewidziana w art. 36 ust. 3 u.s.g., która przewiduje, że sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

Obecnie projekt został skierowany przez Marszałka Sejmu do zaopiniowania przez organizacje samorządowe i oczekuje w Sejmie na nadanie mu numeru druku. Projektodawcy zakładają, że ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2017 roku.



Autor:
Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego



Kinga Grzelak

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego


TAGI: Nowelizacja, Rada gminy, Samorząd,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu