Prawo Dla Samorządu

Dnia 8 lutego 2013 r. wpłynął do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz zmianie niektórych ustaw autorstwa Klubu Poselskiego Ruch Palikota. Projekt zakłada rozszerzenie dotychczasowych zakazów zatrudniania radnych oraz członków ich rodzin w jednostkach samorządu terytorialnego [dalej również: JST]. Obecne przepisy zabraniają powierzania radnemu w JST, gdzie uzyskał swój mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej, nawiązywania z radnym stosunku pracy w urzędzie JST, w której uzyskał mandat oraz wykonywania przez radnego funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej jst, w której uzyskał mandat.

Projekt zakłada rozszerzenie obecnie funkcjonujących zakazów na stanowiska lub funkcje we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego z obszaru województwa, w którym położona jest dana jednostka samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo), w której radny uzyskał mandat. Konsekwencją byłby zakaz zatrudniania radnych we wszystkich urzędach gmin, starostach powiatowych, urzędach marszałkowskich oraz we wszystkich samorządowych jednostkach organizacyjnych z obszaru województwa, w którym położona jest dana JST, w której uzyskał mandat. Co ciekawe, projektodawcy, widząc potrzebę wprowadzenia zakazu w zakresie dwóch sąsiadujących ze sobą gmin w jednym województwie, nie dostrzegają jej w przypadku sąsiadujących ze sobą gmin, położonych na terenie różnych województw.

Nowowybrany radny, który zatrudniony byłby na wyżej wymienionych stanowiskach zobowiązany byłby do złożenia, w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, wniosku o urlop bezpłatny. Tym samym wniosek ten musiałby być złożony jeszcze przed złożeniem ślubowania. Niezłożenie takiego wniosku byłoby równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu, a po wygaśnięciu mandatu radny byłby natychmiast przywracany na to samo lub równorzędne stanowisko z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu bezpłatnego.

Projekt zakłada również nowelizację ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne poprzez rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy o zastępców kierowników jednostek organizacyjnych gmin, powiatów i województw. Obecne uregulowania dotyczą wyłącznie kierowników tych jednostek.

Nowelizacja ma objąć również zmianę ustawy o pracownikach samorządowych. Proponowane przez Ruch Palikota zapisy mają rozszerzyć zakaz zatrudniania w jednostkach samorządowych na małżonków oraz krewnych do trzeciego stopnia (czyli do pradziadka i prawnuka oraz do wuja/stryja i bratanka/siostrzeńca) i powinowatych pierwszego stopnia (czyli teścia i teściową) oraz osób w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, jeżeli powstałby między nimi stosunek podległości służbowej. Ponadto proponuje się wprowadzenie zakazu zatrudniania małżonków wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz członków zarządu powiatu i województwa, jak też krewnych również do trzeciego stopnia i powinowatych do pierwszego stopnia tych osób oraz pozostających z nimi w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osób pozostających we wspólnym pożyciu.

Zmiana ustawy o pracownikach samorządowych ma polegać również na wprowadzeniu zakazu zatrudniania małżonków wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz członków zarządu powiatu i zarządu województwa, jak również krewnych do trzeciego stopnia i powinowatych do pierwszego stopnia tych osób oraz pozostających z nimi w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osób pozostających z nimi we wspólnym pożyciu – w urzędzie gminy (miasta), starostwie lub urzędzie marszałkowskim, nawet jeżeli nie istniałaby między nimi bezpośrednia podległość służbowa.

Niezastosowanie się do powyższych zakazów ma skutkować wygaśnięciem nawiązanego przez te osoby stosunku pracy z mocy prawa. W takim wypadku kierownik właściwego urzędu, a w stosunku do kierownika urzędu – organ wyższego stopnia, deklaratoryjnie stwierdzi wygaśnięcie stosunku pracy.

Zdaniem autorów projektu przyczyną proponowanych zmian jest zjawisko korupcji i nepotyzmu w obsadzaniu lokalnych urzędów. Powołują się oni na wyniki raportu z działalności Centralnego Biura Antykorupcyjnego, według którego blisko 1/3 spraw operacyjnych, jakimi Biuro zajmowało się w 2012 r. dotyczyło administracji samorządowej. Ponadto celem zakazu zatrudniania radnego gminy (powiatu, województwa) w jednostkach samorządu terytorialnego w obrębie województwa, w którym radny uzyskał mandat, jest przede wszystkim wyeliminowanie możliwości nacisków na radnego przez władzę wykonawczą w gminie (powiecie, województwie).

Autorzy projektu nowelizacji uważają ponadto, że radny powinien otrzymywać wynagrodzenie lub zarobek wyłącznie z takich źródeł, aby nie był uzależniony od władz wykonawczych gminy (powiatu, województwa), w której sprawuje mandat. Uniemożliwienie zatrudnienia osób bliskich samorządowcom ma pomóc zlikwidować zjawisko nepotyzmu oraz kumoterstwa, a ponadto zwiększyć poziom transparentności władz lokalnych.

Powyższy projekt został negatywnie zaopiniowany zarówno przez szereg województw (m. in. województwa: małopolskie, lubuskie, łódzkie, zachodniopomorskie, śląskie, podlaskie), jak również Radę Ministrów. Swoje opinie wraz z wątpliwościami co do proponowanych przez Ruch Palikowa zmian złożyli również Prokurator Generalny oraz I Prezes Sądu Najwyższego.

Obecnie projekt jest po I czytaniu w Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Do rozpatrzenia projektu została również powołana dnia 13 czerwca 2013 r. podkomisja nadzwyczajna.

Projekt zmiany ustawy o samorządzie gminnym oraz zmianie niektórych innych ustaw dostępny jest TUTAJ.

Zakaz zatrudniania radnych i ich rodzin w JST?