Prawo Dla Samorządu

Ministerstwo Środowiska, pomimo licznie podejmowanych przez siebie inicjatyw edukacyjnych o zasięgu krajowym, stoi na stanowisku, że działania związane z eliminacją Barszczu Sosnowskiego mogą i powinny być podejmowane przez władze gminne.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska w dniu 15 lipca 2016 r. udzielił odpowiedzi na interpelację poselską, zgłoszoną w związku z nasilającym się problemem gmin dotyczącym konieczności kompleksowej likwidacji Barszczu Sosnowskiego i pozyskania przez gminy środków finansowych na ten cel.

W odniesieniu do metod wsparcia samorządów w walce z likwidacją barszczy kaukaskich, podsekretarz stanu wskazał, że 4 października 2011 r. zostało ogłoszone rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, w którym umieszczono m.in. Barszcz Sosnowskiego. Uwzględnienie tego gatunku w rozporządzeniu było podyktowane przede wszystkim jego silnymi właściwościami toksycznymi, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa ludzi. Ponadto, ustawa z dnia 16 kwietnia 2000 r. o ochronie przyrody w art. 120 ust. 1 i 2 przewiduje zakaz wprowadzania tego gatunku do środowiska przyrodniczego, przemieszczania w tym środowisku, sprowadzania do kraju, przetrzymywania, prowadzenia hodowli, rozmnażania i sprzedaży na terenie kraju. Podsekretarz stanu podkreślił jednak, że przepisy te nie odnoszą się do sposobu postępowania z osobnikami, które już występują w środowisku przyrodniczym, a są to raczej regulacje o charakterze prewencyjnym.

Rolą resortu środowiska jest także zwiększenie świadomości społecznej poprzez prowadzenie licznych działań edukacyjnych. Podsekretarz zwrócił uwagę na opracowanie „Wytyczne dotyczące zwalczania barszczu Sosnowskiego (Heracleumsosnowskyi) i barszczu Mantegazziego (Heracleummantegazzianum) na terenie Polski”, którego inicjatorem była Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Komunikat o ww. opracowaniu, zawierający również informację na temat możliwości pozyskiwania funduszy na działania we wskazanym zakresie, został wysłany do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w lipcu 2015 r. Ponadto, w ramach kampanii informacyjnej mającej na celu podniesienie świadomości wśród lekarzy i pacjentów, Główny Inspektor Sanitarny opracował i udostępnił specjalną broszurę informacyjną na temat barszczy kaukaskich.

Podsekretarz stanu poinformował również, że w resorcie środowiska rozważane jest opracowanie krajowego programu zwalczania Barszczu Sosnowskiego. Jednakże, jego zdaniem, główny ciężar działań związanych z eliminacją barszczy kaukaskich spoczywa na władzach gminnych. Obowiązek ten wynika z art. 7 ust. 1 pkt 5 oraz pkt 14 ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym do zadań własnych gminy należy ochrona zdrowia i zapewnienie bezpieczeństwa obywateli. W ocenie Ministerstwa aktualnie obowiązujące przepisy nie blokują podjęcia czynności umożliwiających samorządom walkę z tą rośliną. Zauważyć jednak należy, że obecnie brak jest jednoznacznych ustawowych rozwiązań, które byłyby skutecznym narzędziem prawnym do walki z niebezpiecznymi gatunkami inwazyjnymi. (O tym problemie pisaliśmy w artykule: „Parzący problem gmin”).

Wśród możliwych źródeł finansowania tego typu działań, Ministerstwo Środowiska wymienia przede wszystkim wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, czy regionalne programy operacyjne (RPO), względnie inne programy finansowane ze środków europejskich. Dla przykładu wskazano projekt „Środowisko bez Barszczu Sosnowskiego” realizowany przez Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, który jest współfinansowany w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Drugie pytanie zawarte w interpelacji związane było z możliwością zaangażowania środków Ministerstwa w kosztowną walkę z niebezpiecznym gatunkiem. Podsekretarz stanu poinformował, że Ministerstwo Środowiska „nie dysponuje w swoim budżecie środkami, które mogłyby być przeznaczone na tego typu lub zbliżone cele”. Szczególny rodzaj wsparcia nastawiony na likwidację Barszczu Sosnowskiego został zaplanowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ale ostatecznie już w kwietniu 2015 roku Zarząd Funduszu podjął decyzję o unieważnieniu naboru wniosków o dofinansowanie w formie dotacji przedsięwzięcia polegającego na likwidacji niebezpiecznego gatunku.

Podsekretarz wskazał również, że w perspektywie najbliższych lat planowane są działania mające na celu organizację kontroli rozprzestrzeniania i zwalczania gatunków inwazyjnych. Szczegółowe uzgodnienia zostaną podjęte na bazie projektu strategicznego pn. „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną”, którego beneficjentem jest Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.

Barszcz Sosnowskiego „parzy” również Ministerstwo Środowiska