Prawo Dla Samorządu

Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym dopuszcza, by organizatorem publicznego transportu zbiorowego były wszystkie związki jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z ustawą o publicznym transporcie zbiorowym[1] (dalej również: u.p.t.z.) organizatorami publicznego transportu zbiorowego mogą być wszystkie z przewidzianych przez ustawodawcę rodzajów dobrowolnych związków jednostek samorządu terytorialnego (dalej również: związki). Podobnie, jak inni organizatorzy, związki muszą wykonywać zadania w zakresie planowania, organizowania i zarządzania publicznym transportem zbiorowym. Co więcej, przewidziano istnienie kilku specyficznych rodzajów przewozów, które są przyporządkowane poszczególnym związkom.

Tak więc, organizatorem może być:

związek międzygminny – na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, na obszarze gmin tworzących związek międzygminny;
związek powiatów – na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich, na obszarze powiatów tworzących związek powiatów;
związek powiatowo-gminny – na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowo gminnych przewozach pasażerskich, na obszarze gmin lub powiatów tworzących związek powiatowo-gminny.

Mimo braku jasnego wskazania w u.p.t.z., wydaje się, że związki mogą być uznane za organizatorów tylko wówczas, gdy zadania organizowania publicznego transportu zbiorowego zostaną im wyraźnie przekazane[2]. Musi to znaleźć jednoznaczne odzwierciedlenie w ich statutach. Należy jednocześnie pamiętać, iż przekazanie przedmiotowego zadania na rzecz związku sprawia, iż przekazująca j.s.t. nie powinna go realizować w zakresie, w jakim zostało ono przekazane[3]. Trzeba tu poczynić pewną uwagę – występują kontrowersje w przedmiocie, czy j.s.t. mogą przenieść na związki kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego, np. w kwestii ustalenia stawek opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych lub dworców[4].

Dla precyzji warto przywołać definicje poszczególnych przewozów:

gminne przewozy pasażerskie - przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany w granicach administracyjnych jednej gminy lub gmin sąsiadujących, które zawarły stosowne porozumienie lub które utworzyły związek międzygminny; inne niż przewozy powiatowe, powiatowo-gminne, metropolitalne, wojewódzkie i międzywojewódzkie; jeżeli owe przewozy wykonywane są w granicach miasta i gminy, miast lub miast i gmin sąsiadujących (tylko w przypadku zawarcia porozumienia lub związku międzygminnego) będą one kwalifikowane jako komunikacja miejska;
powiatowe przewozy pasażerskie - przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany w granicach administracyjnych co najmniej dwóch gmin i niewykraczający poza granice jednego powiatu albo w granicach administracyjnych powiatów sąsiadujących, które zawarły stosowne porozumienie lub które utworzyły związek powiatów; inne niż przewozy gminne, powiatowo-gminne, metropolitalne, wojewódzkie i międzywojewódzkie;
powiatowo-gminne przewozy pasażerskie - przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany w granicach administracyjnych gmin i powiatów, które utworzyły związek powiatowo-gminny; inne niż przewozy gminne, powiatowe, metropolitalne, wojewódzkie i międzywojewódzkie.

Mając na uwadze powyższe definicje, należy pamiętać, iż kwalifikacja poszczególnych przewozów może podlegać zmianie, zależnie od tego, czy utworzono związki (oraz przekazano im zadania odnośnie publicznego transportu zbiorowego) czy też nie.

Zadania organizatora wykonują:

w przypadku związku międzygminnego – zarząd związku międzygminnego;
w przypadku związku powiatów – zarząd związku powiatów;
w przypadku związku powiatowo-gminnego – zarząd związku powiatowo-gminnego.

Związki mogą, a niekiedy również muszą, opracowywać plany zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (dalej także: plan transportowy), jeżeli chcą organizować przewozy o charakterze użyteczności publicznej. Związek międzygminny, który obejmuje obszar liczący co najmniej 80 000 mieszkańców, musi opracować plan transportowy dla linii albo sieci komunikacyjnej na obszarze gmin go tworzących. Związek powiatów, który obejmuje obszar liczący co najmniej 120 000 mieszkańców, jest zobowiązany do opracowania planu transportowego w zakresie linii albo sieci komunikacyjnej na obszarze powiatów go tworzących. Natomiast związek powiatowo – gminny, obejmujący obszar zamieszkały przez co najmniej 80 000 mieszkańców, musi opracować plan transportowy w zakresie linii albo sieci komunikacyjnej na obszarze gmin lub powiatów które go tworzą.

W zakresie linii komunikacyjnych na których planowane są przewozy o charakterze użyteczności publicznej, związki powiatów i powiatowo-gminne uwzględniają plan transportowy opracowany przez marszałka województwa. Natomiast związek międzygminny uwzględnia plany transportowe opracowane przez starostę, zarząd związku powiatów lub zarząd związku powiatowo-gminnego (o ile są utworzone) lub marszałka województwa.

Zarząd związku powiatów lub związku powiatowo-gminnego przedstawia odpowiedniemu zgromadzeniu związku projekt planu transportowego po odpowiednich uzgodnieniach i zaopiniowaniu. Uzgodnienia należy dokonać ze starostą sąsiedniego powiatu lub zarządami sąsiednich związków powiatowo-gminnych i powiatowych, w zakresie linii komunikacyjnych przebiegających na obszarach ich właściwości. Natomiast w przypadku sąsiedniego związku międzygminnego, w zakresie linii komunikacyjnych przebiegających na obszarze jego właściwości, konieczne jest zaopiniowanie przez jego zarząd.

Po uchwaleniu planu transportowego, podlega on ogłoszeniu na obszarach gmin i powiatów członkowskich, a także w dziennikach urzędowych województw, na których obszarze związki działają.

Podobnie, jak inni organizatorzy, związki mogą decydować, w jakiej formie będą wykonywane przewozy, co do których są właściwe. Przede wszystkim, mogą zdecydować się na organizację przewozów o charakterze użyteczności publicznej lub pozostawienie publicznego transportu zbiorowego jedynie w gestii przewoźników (czyli działających na własny rachunek przedsiębiorców). W przypadku wyboru tej pierwszej opcji, związki mogą dokonać wyboru operatora zgodnie z zasadami określonymi w u.p.t.z. (czyli wykorzystując jeden z trzech wariantów: tryb ustawy Prawo zamówień publicznych; tryb ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi; bezpośrednie zawarcie umowy) lub realizować przewozy samodzielnie w formie samorządowego zakładu budżetowego.

Należy pamiętać, że wraz z 1 stycznia 2017 r. zacznie obowiązywać szereg zmian w organizowaniu i finansowaniu publicznego transportu zbiorowego.

Związki będą kompetentne do wydawania potwierdzeń zgłoszenia przewozu, jeżeli wniosek przewoźnika będzie dotyczył przewozów, dla których związki będą właściwe ze względu na obszar lub zasięg przewozów.

Co więcej, rekompensatę za przychody utracone w związku ze stosowaniem ustawowych ulg będą mogły otrzymywać tylko operatorzy, a więc podmioty, które zawarły z organizatorem umowę w jednym ze wspomnianych wcześniej trybów. Aby więc w przewozach, co do których właściwe są związki, mieszkańcy mogli nadal korzystać z ulg ustawowych, konieczne jest zorganizowanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej i wybór operatora według jednego z trybów lub realizowanie przewozów bezpośrednio przez samorządowy zakład budżetowy.

Podsumowując, związki jednostek samorządu terytorialnego mogą być użytecznym narzędziem w wykonywaniu zadań związanych publicznym transportem zbiorowym. Obecne regulacje, umożliwiające zrzeszanie się gmin i powiatów w zróżnicowanych formach, pozwalają na elastyczne modelowanie sytuacji przewozowej na terytorium j.s.t., a także swobodę w decydowaniu o charakterze przewozów, jakie mają być wykonywane.

[1] Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2015 r., poz. 1440, t.j.).

[2] Por. Art. 64 [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustawy o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, Warszawa 2011, System Informacji Prawnej Legalis.

[3] Por. tamże; por. również P. Chmielnicki (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 623-624.

[4] Por. Art. 69 [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, System Informacji Prawnej Legalis; zob. również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 grudnia 2015 r., sygn. II FSK 1460/14.

_________________________________________________________________________

Szukasz pomocy prawnej w opisanym przez nas zakresie?

Sprawdź naszą PROPOZYCJĘ.

Publiczny transport zbiorowy w związkach jednostek samorządu terytorialnego