Prawo Dla Samorządu

Ograniczenia korzystania z nieruchomości wynikające z przepisów prawa miejscowego nie mogą być rekompensowane przez przedsiębiorstwo przesyłowe w ramach wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Przedsiębiorca przesyłowy na skutek ustanowienia na jego rzecz służebności przesyłu jest zobowiązany do zapłaty na rzecz właściciela nieruchomości odpowiedniego wynagrodzenia. Tym samym odpowiada za szkodę związaną z powstaniem ograniczonego prawa rzeczowego, ale już nie za wynikającą z prawa publicznego np. uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – tak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 czerwca 2015 r. (sygn. V CSK 468/14).

Ograniczenie korzystania z nieruchomości

W rozstrzyganej przez Sąd Najwyższy sprawie dotyczącej ustanowienia służebności przesyłu, na nieruchomości wnioskodawczyni znajdowały się urządzenia przesyłowej m.in. nad gruntem przebiegała napowietrzna linia elektroenergetyczna. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (dalej również jako: MPZP) ustalono natomiast nieprzekraczalną linię zabudowy w odległości 6 m od osi linii napowietrznych ulokowanych na obszarze objętym planem. W konsekwencji z produkcji rolnej została wyłączona część nieruchomości wnioskodawczyni zajęta przez słupy energetyczne oraz znajdująca się w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Ponadto sądy I i II instancji za obszar niezbędny do obsługi linii elektroenergetycznej uznały także pas o szerokości 4 m, po 2 m od skrajnych linii elektroenergetycznych na całej długości ich przebiegu.

Ustanowienie służebności przesyłu

W związku ze wskazanym ograniczeniem korzystania z nieruchomości jej właścicielka wystąpiła przeciwko przedsiębiorstwu przesyłowemu, będącemu właścicielem urządzeń przesyłowych, z roszczeniem o ustanowienie za odpowiednim wynagrodzeniem służebności przesyłu (na podstawie art. 305²§ 2 k.c.). Sąd I instancji uznał wniosek za uzasadniony i ustanowił służebność przesyłu, polegającą na prawie posadowienia ponad gruntem i na gruncie elementów napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia oraz na prawie utrzymywania tej linii, prawie do jej eksploatacji, napraw, konserwacji oraz dostępu we wskazanym już powyżej zakresie wyznaczonym na podstawie opinii biegłego sądowego. Jednocześnie na rzecz właścicielki nieruchomości zostało przyznane jednorazowe wynagrodzenie w wysokości 96.800 zł.

Przedsiębiorstwo przesyłowe nie podzielało jednak stanowiska wyrażonego przez sąd I instancji, w związku z czym wniosło apelację od jego postanowienia. Została ona jednak oddalona. Następnie skierowało więc do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną, kwestionując ustalenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz wyznaczenie zakresu przestrzennego służebności przesyłu przez ujmowanie jej w sztywno metrażowo wyznaczone pasy na powierzchni gruntu pod napowietrznymi liniami przesyłowymi, a w konsekwencji ustanowienie większego niż konieczny obszaru do wykonywania ustanowionego prawa.

Na skutek wniesionej skargi Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Dla sporów o ustanowienie służebności przesyłu szczególne znaczenie będzie miało jednak wyrażone przez Sąd stanowisko dotyczące zakresu odpowiedzialności przedsiębiorcy przesyłowego za ograniczenie korzystania z nieruchomości.

Odpowiedzialność przedsiębiorstwa przesyłowego a odpowiedzialność gminy

Sąd Najwyższy zajął bowiem stanowisko, że ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, należy wziąć pod uwagę wyłącznie uszczerbek, który jest następstwem ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego. Nie jest natomiast uzasadnione uwzględnianie przy jego ustaleniu uszczerbku, jakiego właściciel obciążonej nieruchomości doznał na skutek wprowadzenia przez MPZP ograniczeń w zabudowie nieruchomości w oznaczonej odległości od znajdujących się na niej urządzeń przesyłowych.

W uzasadnieniu do postanowienia wskazał ponadto, że „ograniczenia korzystania z nieruchomości (i będący tego następstwem uszczerbek w majątku właściciela nieruchomości obciążonej), chociażby pozostające w związku w usytuowaniem na nieruchomości infrastruktury przesyłowej, ale wynikające z przepisu prawa, nie mogą być rekompensowane przez przedsiębiorcę przesyłowego”. Przedsiębiorca przesyłowy na skutek ustanowienia służebności przesyłu zobowiązany jest więc uiścić na rzecz właściciela nieruchomości w wysokości, która rekompensuje uszczerbki wynikłe z powstania służebności, a nie powstałe na skutek reglamentacji publicznoprawnej.

Na marginesie należy jeszcze wskazać, że samodzielną regulację w zakresie rekompensowania właścicielowi nieruchomości szkody związanej z uchwaleniem MPZP stanowi art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 199 ze zm.). Przypomnijmy, że zgodnie z jego treścią właścicielowi obciążonej nieruchomości przysługuje wobec gminy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę albo roszczenie o wykup nieruchomości lub jej części, jeżeli w związku z uchwaleniem albo zmianą MPZP korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone.

Linie przesyłowe: za co zapłaci gmina?