Prawo Dla Samorządu

Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodne z Konstytucją RP przepisy przewidujące "kaskadowe" przejmowanie dróg publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego w przypadku wybudowania nowych ich odcinków.

Wyrokiem z dnia 26 maja 2015 r. (sygn. Kp 2/13) Trybunał Konstytucyjny podjął długo oczekiwane przez stronę samorządową rozstrzygnięcie dotyczące oceny konstytucyjności przepisów ustawy z dnia 13 września 2013 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych, uznając że poddane kontroli przepisy są zgodne z Konstytucją RP.

Powyższy wyrok Trybunału został wydany w trybie tzw. kontroli prewencyjnej tzn. wskutek wniosku Prezydenta RP o zbadanie konstytucyjności przepisów uchwalonej przez Sejm ustawy przed jej podpisaniem i opublikowaniem. Uznanie przez Trybunał poddanej kontroli ustawy za zgodną z Konstytucją RP otwiera tym samym drogę do jej podpisania przez Prezydenta RP, a w konsekwencji jej wejścia w życie.

Nowelizacja ustawy o drogach publicznych poddana kontroli Trybunału ma niezwykle istotne znaczenie dla jednostek samorządu terytorialnego jako że zmienia obecnie obowiązujące regulacje dotyczące zasad przejmowania odcinków dróg publicznych zastąpionych nowo wybudowanymi odcinkami z chwilą oddania ich do użytkowania (szczegółowa analiza przedmiotowej nowelizacji była już dokonywana na łamach Portalu PrawoDlaSamorządu.PL w artykule pt. „Problem niechcianych dróg, czyli nowelizacja ustawy o drogach publicznych”). Przypomnieć należy, że obecnie obowiązujący przepis art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych stanowi, że odcinek drogi zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony ex lege do kategorii drogi gminnej. Skutkiem przedmiotowej regulacji jest zatem przenoszenie z mocy prawa obowiązku utrzymania tych odcinków dróg na gminy, co wiąże się ze znacznym obciążeniem ich budżetów.

Nowelizacja ustawy o drogach publicznych poddana kontroli Trybunału zmienia zasady przejmowania odcinków dróg publicznych zastąpionych nowo wybudowanymi odcinkami. Zgodnie z przepisami tejże ustawy, wybudowanie nowego odcinka drogi publicznej będzie nadal skutkować zmianą kategorii zastępowanego odcinka, jednakże automatyzm w zmianie kategorii drogi będzie następować o jedną kategorię „w dół” – a więc „stara” droga krajowa stanie się drogą wojewódzką, „stara” droga wojewódzka drogą powiatową, a „stara” droga powiatowa drogą gminną.

Wyżej opisany mechanizm zmiany kategorii drogi publicznej w przypadku wybudowania nowego jej odcinka nie będzie miał charakteru bezwzględnego. Jednostka samorządu terytorialnego, na rzecz której dojdzie do przejścia własności drogi będzie mogła bowiem podjąć decyzję o pozbawieniu drogi kategorii, którą uzyskała na skutek wybudowania nowego odcinka drogi publicznej. Zgodnie z nowelizacją ustawy, sejmik województwa będzie mógł w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi wojewódzkiej odcinek drogi wojewódzkiej o proporcjonalnej długości do odcinka drogi krajowej, zaliczając go w ten sposób do kategorii drogi powiatowej, po uprzednim zawiadomieniu zarządu powiatu przez zarząd województwa (co najmniej 30 dni przed podjęciem tej uchwały). Analogicznie, rada powiatu będzie mogła, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi powiatowej odcinek drogi powiatowej o proporcjonalnej długości do odcinka drogi wojewódzkiej, zaliczając go w ten sposób do kategorii drogi gminnej, po uprzednim zawiadomieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez zarząd powiatu (również co najmniej 30 dni przed podjęciem tej uchwały). Kompetencji do pozbawienia kategorii przejętej drogi uzyskanej w skutek wybudowania nowego odcinka drogi nie będzie miała natomiast rada gminy, jako że drogi gminne stanowią drogi kategorii podstawowej.

Omawiana nowelizacja ustawy o drogach publicznych zawiera także niezwykle ważne rozwiązania dotyczące odwrócenia negatywnych skutków prawnych dotychczas obowiązującego przepisu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych. Zgodnie bowiem z jej przepisami końcowymi, rada gminy, w terminie 90 dni od dnia wejścia w życie nowelizacji, będzie mogła, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi gminnej odcinek drogi, który został zaliczony do kategorii drogi gminnej na podstawie przepisów ustawy o drogach publicznych w dotychczasowym brzmieniu. Odcinek drogi, zaliczany w ten sposób do kategorii drogi wojewódzkiej, będzie mógł być jednakże pozbawiony tej kategorii (do kategorii drogi powiatowej, i dalej ewentualnie do kategorii drogi gminnej) w trybie i na zasadach przewidzianych przedmiotową nowelizacją.

Wydanie przez Trybunał Konstytucyjny omówionego wyroku oznacza, że kolejnym etapem procedury legislacyjnej będzie podpisanie ustawy przez Prezydenta RP, a w dalszej kolejności opublikowanie jej w Dzienniku Ustaw. Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Słowem zakończenia, wskazać należy, że w związku z oczekiwaniem na rozstrzygnięcie Trybunału w sprawie oceny konstytucyjności przepisów ustawy z dnia 13 września 2013 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych, w Sejmie rozpoczęto prace nad kolejną propozycją nowelizacji kontrowersyjnego art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych. Przypuszczać jednak należy, że w związku z rozpatrzeniem przez Trybunał wniosku Prezydenta RP i uznaniem, że poddane kontroli przepisy są zgodne z Konstytucją RP, prace nad nowym projektem nowelizacji ustawy o drogach publicznych nie będą dalej kontynuowane (więcej na temat wspomnianego projektu pisaliśmy w artykule „Problem niechcianych dróg, czyli niekończąca się opowieść”).

Nowe zasady przekazywania dróg publicznych zgodne z Konstytucją RP