Sołtysi bez podatku z tytułu szkoleń

Powszechną praktyką jest finansowanie przez gminy szkoleń (np. dotyczących funduszu sołeckiego), w których nieodpłatnie uczestniczą nowowybrani sołtysi.

W związku z tym nasuwa się pytanie, czy z tego tytułu po stronie sołtysów powstaje przychód, a na gminie ciążą obowiązki płatnika.

Z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych [dalej: u.p.d.o.f.] wynika, że przychodem jest m.in. wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z kolei jednym ze źródeł przychodów jest działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f.). Za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się natomiast m.in. przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek.

U.p.d.o.f. nie wskazuje, co należy rozumieć przez „pełnienie obowiązków społecznych lub obywatelskich”. Jak wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 listopada 1997 r. (sygn. akt U. 6/97) „o pełnieniu obowiązku obywatelskiego możemy mówić wtedy, gdy dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratyzmu instytucji publicznych. Z pełnieniem obowiązków społecznych natomiast, mamy do czynienia wówczas, gdy dana osoba uczestniczy w pracy instytucji (w szczególności instytucji samorządu terytorialnego) jako reprezentant pewnej społeczności, biorąc udział w rozwiązywaniu problemów tej społeczności w jej interesie”.

W świetle powyższego na gruncie u.p.d.o.f. sprawowanie funkcji sołtysa należy postrzegać jako pełnienie obowiązków społecznych lub obywatelskich. Przychodem sołtysa będą więc wymienione w ustawie o samorządzie gminnym diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych (przy czym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 u.p.d.o.f. diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich – są wolne od podatku dochodowego do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł, natomiast diety i inne należności za czas podróży sołtysa – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 – są wolne od podatku do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju).

Dokonując natomiast oceny charakteru wydatków gminy na udział sołtysów w szkoleniu pod kątem ich kwalifikacji jako podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nieodpłatnych świadczeń, wskazać należy, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądowym o przychodach z nieodpłatnych świadczeń można mówić jedynie w przypadku odniesienia przez podatnika korzyści majątkowej (zwiększenia jego aktywów), o ile korzyść taka następuje bez ekwiwalentu. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku z 21 września 2011 r. (sygn. akt II FSK 536/11) zwraca uwagę na to, że w takich wypadkach decydujące są okoliczności konkretnego stanu faktycznego w odniesieniu do konkretnego wydatku. Istotna jest tu okoliczność czy poniesione przez taką jednostkę wydatki są wydatkami związanymi z funkcjonowaniem jej organów – podkreśla NSA.

Odnosząc powyższe do nieodpłatnego udziału sołtysów w szkoleniach związanych z pełnioną przez nich funkcją, wskazać należy, że mają one służyć prawidłowemu funkcjonowaniu jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo. Trudno jest mówić w tym wypadku o korzyści majątkowej po stronie sołtysów. Ich udział w szkoleniach ma bowiem służyć temu, by podejmowane przez nich działania były zgodne z przepisami prawa, a przy tym efektywne. Wiedza oraz praktyczne umiejętności zdobyte podczas szkoleń przekładają się m.in. na prawidłowość składanych przez sołectwa wniosków o przyznanie środków z funduszu sołeckiego. W konsekwencji zyskuje też sama gmina, bowiem uchybienia w toku realizacji wydatków w ramach funduszu sołeckiego mogą skutkować nawet pozbawieniem gminy przywileju zwrotu części tych wydatków z budżetu państwa. Głównym celem udziału sołtysów w szkoleniach jest usprawnienie działania sołectwa, a przez to również samej gminy. Dlatego świadczenie polegające na sfinansowaniu szkolenia przeznaczonego dla sołtysów, dotyczącego zagadnień związanych ze sprawowaną przez nich funkcją nie powinno być traktowane jako nieodpłatne świadczenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji na gminie nie będą też ciążyły obowiązki płatnika (por. interpretacja indywidualna DIS w Łodzi z 22.04.2014 r., sygn. IPTPB1/415-17/14-5/AG). 

Piotr Koźmiński

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, jego zainteresowania obejmują obszar finansów publicznych oraz podatków i opłat lokalnych.

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu