Prawo Dla Samorządu

Również współmałżonka radnego dotyczy zakaz pełnienia określonych funkcji w spółkach handlowych z udziałem gminnych osób prawnych.

Już od ponad 10 lat obowiązuje budzący liczne wątpliwości art. 24f ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). W myśl tego przepisu „Radni i ich małżonkowie oraz małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, sekretarzy gminy, skarbników gminy, kierowników jednostek organizacyjnych gminy oraz osób zarządzających i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne.”

Spółka handlowa z udziałem gminnej osoby prawnej

Spółką handlową, o której mowa w tym przepisie jest spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna. To we władzach zarządzających (czyli w zarządzie), kontrolnych (czyli w radzie nadzorczej) oraz rewizyjnych (czyli w komisji rewizyjnej) tych spółek nie mogą zasiadać współmałżonkowie określonych przedstawicieli władzy samorządowej, w tym współmałżonkowie radnych danej gminy.

Warunkiem stosowania tego przepisu, mającego zapobiegać korupcji oraz konfliktom interesów, jest posiadanie w takiej spółce udziałów lub akcji przez gminne osoby prawne lub przez przedsiębiorców, w których uczestniczą gminne osoby prawne. Zagadnieniem budzącym najwięcej wątpliwości jest to, czy za gminną osobę prawną uznać należy wyłącznie spółkę prawa handlowego utworzoną przez gminę (sp. z o.o. lub spółkę akcyjną), czy też za gminną osobę prawną uznana może zostać również sama gmina, posiadająca przecież osobowość prawną z mocy samego prawa.

Gmina - gminną osobą prawną?

Z przepisów ustawy samorządowej jak np. z art. 9 ust. 2 u.s.g., wynika, że ustawodawca dokonuje wyraźnego rozróżnienia na gminę i inne (niż gmina) osoby prawne. Podobnie w art. 43 u.s.g. wskazuje się, że mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Art. 49 u.s.g. konsekwentnie wskazuje, że gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. Dokonując wykładni wskazanych przepisów stwierdzić można, że gminną osobą prawną, o której mowa w art. 24f ust. 2 u.s.g., będzie sama gmina jako taka, a także spółka handlowa utworzona przez gminę.

Przyjęcie, że gmina nie jest gminną osobą prawną oznaczałoby, że podmioty wskazane w tym przepisie mogą pełnić określone funkcje w spółkach z udziałem gminy, a nie mogą ich pełnić w spółkach – córkach takich podmiotów. Wniosek taki byłby całkowicie sprzeczny z celem tej regulacji oraz z racjonalnością samego prawodawcy.

Co należy zauważyć, rozwiązania analogiczne do wskazanych w art. 24f ust. 2 u.s.g., ustawodawca zawarł także w ustawie o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) oraz w ustawie o samorządzie województwa (dalej: u.s.w.). W tych aktach normatywnych ustawodawca wprowadził definicję powiatowej i wojewódzkiej osoby prawnej stanowiąc, że powiatowymi osobami prawnymi, poza powiatem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez powiat (art. 46 ust. 2 u.s.p.). W art. 47 ust. 2 u.s.w. wskazano, że wojewódzkimi osobami prawnymi, poza województwem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez województwo. W obu przypadkach powiat i województwo zalicza się do kategorii powiatowych lub odpowiednio wojewódzkich osób prawnych.

W kontekście powyższego nie ma podstaw, aby art. 24f ust. 2 u.s.g. był interpretowany odmiennie od regulacji dotyczących powiatu lub województwa i nakazywał z grona gminnych osób prawnych wykluczyć samą gminę. Przepisy wskazanych ustaw samorządowych należy interpretować systemowo i funkcjonalnie, a przy tym zgodnie z założeniem racjonalnego prawodawcy.

W myśl zatem art. 24f ust. 2 u.s.g., współmałżonkowie radnych gminy nie mogą być członkami zarządu, rady nadzorczej oraz komisji rewizyjnej zarówno spółek prawa handlowego z udziałem samej gminy, jak również takich spółek, w których udziały posiadają inne spółki komunalne.

Samorządowe przepisy antykorupcyjne uderzają także we współmałżonka