Prawo Dla Samorządu

Jeżeli zobowiązany nie zamieszkuje (nie ma siedziby) na terytorium gminy o statusie miasta, której organ ustalił lub określił należność publicznoprawną, egzekucję tej należności prowadzi właściwy naczelnik urzędu skarbowego.

Powyższą tezę w poszerzonym, 7-osobowym składzie wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 08 grudnia 2014 r. (sygn. akt II FPS 5/14).

Omawiane orzeczenie jest wynikiem wątpliwości, jakie zrodziły się za sprawą rozbieżnych stanowisk zajmowanych przez sądy administracyjne w zakresie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami właściwymi rzeczowo w sprawie egzekucji należności pieniężnych, dla których ustalania właściwe są organy jednostek samorządu terytorialnego.

Owe spory powstały na gruncie art. 19 §2 i art. 22 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ustawa wskazuje bowiem, że co do zasady organem egzekucyjnym jest właściwy naczelnik urzędu skarbowego. Jednakże w przypadku, gdy należność ustala organ wykonawczy gminy o statusie miasta, a także organ wykonawczy gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego, właściwym organem egzekucyjnym staje się ten organ (prezydent miasta). W przypadku należności pieniężnych przysługujących pozostałym gminom, organem egzekucyjnym pozostaje naczelnik urzędu skarbowego.

Z powyższego wynika zatem, że w zakresie egzekucji świadczeń pieniężnych, dla których ustalania właściwy jest organ gminy, do czynienia mamy z właściwością rzeczową dwóch różnych organów egzekucyjnych. W zależności od tego, która jednostka samorządu terytorialnego jest wierzycielem należności pieniężnych, organem egzekucyjnym będzie bądź naczelnik urzędu skarbowego, bądź też prezydent miasta.

Rzecz jest jeszcze bardziej skomplikowana w sytuacji, gdy zobowiązany z tytułu należności ustalanej przez gminę o statusie miasta, nie zamieszkuje (nie posiada siedziby) na terenie działalności tej gminy. Przepisy o postępowaniu egzekucyjnym wskazują bowiem, że w takiej sytuacji organem egzekucyjnym właściwym miejscowo jest organ miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego. Wątpliwość w tym wypadku budziło, czy właściwym do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych jest niebędący wierzycielem organ gminy o statusie miasta, na terenie której zamieszkuje lub posiada siedzibę zobowiązany, czy miejscowo właściwy naczelnik urzędu skarbowego.

NSA odpowiadając na powyższe pytanie wskazał, że właściwym organem w takiej sytuacji jest naczelnik urzędu skarbowego (jedynie, gdy zobowiązany nie zamieszkuje na terenie kraju właściwy jest organ gminy o statusie miasta, który ustalił lub określił należność, wierzyciel).

Uzasadniając Sąd wskazał, że naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym o kompetencji ogólnej. Przysługuje mu najszerszy zakres kompetencji, w tym także do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych, które ustala organ wykonawczy gminy nieposiadającej statusu miasta, co świadczy o jego merytorycznym przygotowaniu do egzekwowania świadczeń pieniężnych należnych gminom o statusie miast. Co więcej, NSA wskazał, że przekazanie kompetencji do prowadzenia egzekucji organom wykonawczym określonych jednostek samorządu terytorialnego stanowi wyjątek od reguły, który należy interpretować w sposób ścisły, a nie rozszerzający.

Powyższe w ocenie NSA jednoznacznie wskazuje, że brak jest uzasadnionych argumentów za przyjęciem tezy, że prezydent miasta ma prowadzić egzekucję świadczeń pieniężnych, których wierzycielem jest inna gmina o takim samym statusie, tylko z tego względu, że zobowiązany zamieszkuje bądź posiada siedzibę na terenie oddziaływania tej jednostki samorządu terytorialnego. W takiej sytuacji właściwym organem jest zawsze naczelnik urzędu skarbowego. Zdaniem NSA rozwiązanie takie potwierdzają zarówno względy celowościowe jak i prakseologiczne.

Naczelnik „bierze” wszystko