Prawo Dla Samorządu

Utarta przez ostatnie lata zasada – mająca oparcie w uchwale NSA z 24 października 2011 r. (sygn. akt I FPS 9/10) – w myśl której wykonywane przez jednostkę samorządu czynności administracyjnoprawne nie wpływają na zakres prawa do odliczenia VAT, została zakwestionowana.

W wyroku z dnia 28 listopada 2014 r. (sygn. akt I SA/Po 196/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uznał, że ww. uchwała w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego nie znajduje zastosowania. W opinii sądu gmina winna dokonać ścisłego powiązania wydatków z czynnościami opodatkowanymi – prawo do rozliczenia podatku naliczonego przysługuje jej bowiem wyłącznie od nabyć bezpośrednio związanych z czynnościami opodatkowanymi i tylko w zakresie bezpośrednio i ściśle związanym z takimi czynnościami. Dodatkowo, WSA stwierdził, że urząd gminy i wydatki z nim związane służą wyłącznie działalności gminy jako organu władzy samorządowej. Z tego względu wydatki te nie mają związku z działaniami gminy jako podatnika VAT i nie podlegają odliczeniu.

W tym miejscu przypomnieć wypada, że w dotychczasowej praktyce w zasadzie bezspornie przyjmowano, że w przypadku braku możliwości bezpośredniego przyporządkowania wydatków (podatku naliczonego) do czynności odpłatnych opodatkowanych VAT oraz działań administracyjnoprawnych, samorządy posiadały pełne prawo do odliczenia. Natomiast, gdy takie wydatki związane były z czynnościami opodatkowanymi, zwolnionymi i niepodlegającymi VAT, możliwe było dokonanie odliczenia przy zastosowaniu proporcji obrotu (współczynnika sprzedaży). Przy odliczaniu z zastosowaniem wspomnianej proporcji, do obliczenia wartości wskaźnika nie należało uwzględniać czynności niepodlegających opodatkowaniu.

Powodowało to, że jeśli gmina nie wykonywała sprzedaży zwolnionej z VAT – w odniesieniu do wydatków bieżących dotyczących urzędu (np. kosztów mediów, materiałów biurowych, czy środków czystości) – dysponowała pełnym prawem do odliczenia. Z kolei w przypadku wykonywania obok czynności opodatkowanych i niepodlegających VAT również czynności zwolnionych, odliczała VAT przy zastosowaniu wskaźnika proporcji.

W przywołanej na wstępie sprawie sąd odmówił gminie prawa do odliczenia według powyższych zasad.

WSA wskazał, że prawo do odliczenia nie przysługuje od wydatków poniesionych w związku z czynnościami niepodlegającymi VAT. Przyznanie gminie prawa do odliczenia wg zasady przyjętej w uchwale NSA stanowiłoby naruszenie systemu VAT. Co najistotniejsze, WSA przyjął, że rzeczona uchwała została wydana w sprawie, której stroną była spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, przez co nie może mieć zastosowania w stosunku do gminy (która jest przede wszystkim organem władzy samorządowej i działalność podlegającą VAT wykonuje sporadycznie).

W konsekwencji, w celu dokonania odliczenia, Gmina powinna dokonać bezpośredniego i ścisłego przyporządkowania podatku naliczonego wyłącznie do czynności opodatkowanych. Sąd w żaden sposób bliżej nie wskazał, w jaki sposób, i przy użyciu jakich metod takiego przyporządkowania należy dokonać.

W istocie omawiany wyrok wskazuje, że w celu odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami bieżącymi, gmina powinna dokonać jego rozliczenia w dwóch etapach. Najpierw, według bliżej nieokreślonego współczynnika (niewynikającego z przepisów), należy pominąć podatek naliczony związany z działalnością administracyjnoprawną (niepodlegającą VAT). Następnie, w odniesieniu do pozostałej kwoty podatku naliczonego, należy zastosować wskaźnik proporcji (proporcja obrotu).

Powyższe wpisuje się w tendencję ograniczania jednostkom samorządu zakresu prawa do odliczenia. Jednocześnie wskazuje, że w najbliższym czasie, samorządy mogą spodziewać się sporów z organami podatkowymi w stosunku do – jak się wydawało – bezspornej już kwestii. Poszukiwanie narzuconej reguły odliczania – niewskazanej w ustawie o VAT – rodzi bowiem prawdopodobieństwo kwestionowania dotychczasowych zasad rozliczeń i możliwą dowolność interpretacyjną. W całej niejasności nowego podejścia wiadomo tylko tyle, że indywidualnie poszukiwany klucz (współczynnik) odliczenia powinien być miarodajny i uzasadniony.

Samorządowy VAT - praktyka wraca do punktu wyjścia