Prawo Dla Samorządu

Przepisy unijne wymagają zagwarantowania pasażerom niepełnosprawnym dostępu do zbiorowego transportu publicznego. Realizacja tego obowiązku może obciążyć w niedalekiej przyszłości samorządy.

W Sejmie rozpoczęły się prace legislacyjne nad projektem ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2959), którego przedmiotem są m.in. nowe obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie organizacji publicznego transportu zbiorowego związane z zapewnieniem dostępu do usług przewozowych osobom niepełnosprawnym. 2 grudnia br. projekt skierowano do I czytania w Komisji Infrastruktury.

Wyżej wspomniany projekt nowelizacji stanowi pokłosie obowiązku nałożonego prawem unijnym na władze państwa polskiego. Projekt nowelizacji ma mianowicie na celu wykonanie postanowień rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 181/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczącego praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym oraz zmieniającego rozporządzenie nr 2006/2004 [dalej: rozporządzenie nr 181/2011]. Przedmiotowe rozporządzenie kompleksowo reguluje nieobjęte dotąd przepisami unijnymi kwestie praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym. Rozporządzenie 181/2011 jest co prawda stosowane bezpośrednio na terenie całej UE od dnia 1 marca 2013 r., jednak pewne obszary wymagające regulacji prawodawca unijny pozostawił w gestii poszczególnych państw członkowskich. Zobowiązania Polski w tym zakresie ma urzeczywistnić ww. nowelizacja ustaw transportowych.

Zawarte w projekcie nowelizacji przepisy regulują zagadnienie wyznaczenia dworców autobusowych i autokarowych, w których udzielana będzie pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej, wskazują organy odpowiedzialne za egzekwowanie przepisów rozporządzenia nr 181/2011 oraz określają sankcje za ich naruszenie.

Obowiązek dostosowania dworców do udzielania pomocy niepełnosprawnym

Podstawowym obowiązkiem nałożonym na jednostki samorządu terytorialnego przepisami projektu ustawy jest dostosowanie dworców do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. Zakres pomocy, jaka ma być udzielana na dworcu, został wskazany w załączniku I do rozporządzenia nr 181/2011 i obejmuje m. in. rozwiązania umożliwiające osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej poinformowanie o swoim przybyciu do terminalu, zwrócenie się o pomoc w wyznaczonych punktach, korzystanie z potrzebnej pomocy przy wejściu na pokład pojazdu, czy załadowanie i odebranie bagażu.

Obowiązek dostosowania dworców do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym nie będzie jednakże obciążać wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. W projekcie ustawy wyraźnie sprecyzowano, kiedy i w odniesieniu do jakich dworców będzie on znajdował zastosowanie. Zgodnie z ustawą obowiązek dostosowania dworców do udzielania pomocy niepełnosprawnym obciążać ma te jednostki samorządu terytorialnego, które są właścicielami dworca zlokalizowanego w mieście powyżej 50.000 mieszkańców i w którym rocznie obsługiwanych jest ponad 500.000 mieszkańców. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie. W załączonej do projektu ocenie skutków regulacji szacuje się, że warunki te spełni obecnie jedynie 21 obiektów dworcowych w skali kraju.

Projekt przewiduje obowiązek dokonywania przez jednostki samorządu terytorialnego corocznej analizy celem ustalenia, czy aktualizuje się obowiązek dostosowania dworca do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym. Wyniki analizy mają być przekazywane każdocześnie wojewodzie.

Procedura uznania dworca za dworzec, w którym udzielana jest pomoc niepełnosprawnym

Jeżeli analiza dotycząca spełniania przez dworzec kryteriów uznania za dworzec, w którym winna być udzielana pomoc osobom niepełnosprawnym, wykaże, że dworzec spełnia te kryteria (tzn. jest zlokalizowany w mieście liczącym powyżej 50.000 mieszkańców i obsługuje rocznie ponad 500.000 mieszkańców), jednostka samorządu terytorialnego obowiązana będzie dostosować dworzec do udzielania pomocy w terminie roku następującym po roku, w którym dworzec spełnił wspomniane kryteria. Wyznaczenia dworca jako dworca, w którym udzielana jest pomoc, dokonywać ma minister właściwy do spraw transportu na wniosek jednostki samorządu terytorialnego, będącej właścicielem dworca dostosowanego do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. Wyznaczenie następować będzie poprzez zamieszczenie dworca w „Wykazie dworców wyznaczonych do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej”.

Kary za naruszenia przepisów nakładających na jednostki samorządu terytorialnego nowe obowiązki

Projekt nowelizacji wyposaża wojewodę i ministra właściwego do spraw transportu w uprawnienia kontrolne odnośnie dostosowania dworców do udzielania pomocy oraz sporządzania corocznych analiz przez jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z projektem w ramach kontroli osoba upoważniona do ich przeprowadzania będzie miała prawo żądania od kontrolowanego pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępniania wszelkich danych mających związek z przedmiotem kontroli.

Naruszenie obowiązków: dokonania corocznej analizy w przedmiocie spełniania przez dworzec kryteriów ustawowych, dostosowania dworca do udzielania pomocy w razie ich spełnienia oraz wystąpienia z wnioskiem o wyznaczenie dworca jako dworca, w którym jest udzielana pomoc, obwarowane jest sankcjami. Uwzględniając zakres naruszenia obowiązku, powtarzalność naruszeń oraz korzyści finansowe uzyskane z tytułu naruszenia, wojewoda będzie zobowiązany do nałożenia w drodze decyzji administracyjnej kary pieniężnej, której maksymalny pułap określony został na 100.000 zł. Na wniosek jednostki samorządu terytorialnego wojewoda będzie mógł jednakże zawiesić zapłatę kary na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, nie dłuższy niż 6 miesięcy, pod warunkiem przedstawienia przez jednostkę udokumentowanego wniosku dotyczącego podjętych działań naprawczych zmierzających do usunięcia przyczyny nałożenia tej kary. W przypadku usunięcia w terminie przyczyny nałożenia kary, wojewoda będzie mógł ją umorzyć. Dopiero w przypadku nieusunięcia przyczyny nałożenia kary pieniężnej zostanie ona ściągnięta.

Wpływy z kar pieniężnych stanowić mają dochód budżetu państwa i podlegać ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym.

Finansowanie nowych zadań jednostek samorządu terytorialnego

Scharakteryzowane, projektowane przepisy znowelizowanej ustawy o transporcie drogowym niewątpliwie nakładają na jednostki samorządu terytorialnego nowe zadanie w postaci dostosowania spełniającego określone kryteria ustawowe dworca do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. W projekcie ustawy zadecydowano, że zadania te stanowić będą zadania własne jednostek samorządu terytorialnego, co oznacza, że samorządy nie otrzymają na ich realizację dotacji celowych na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Projekt dostrzega jednakże potrzebę zagwarantowania źródła finansowania nowo nakładanego zadania. W myśl projektu, źródłem pokrycia tych wydatków mają być opłaty pobierane przez właścicieli dworców (jednostki samorządu terytorialnego) od operatorów lub przewoźników drogowych za korzystanie z dworców wyznaczonych do udzielania pomocy niepełnosprawnym, w wysokości nie wyższej niż 2 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na takim dworcu. W jakim zakresie źródło to pokryje rzeczywiste wydatki samorządów, trudno na dzień dzisiejszy prognozować. Zauważyć jednakże trzeba, że projekt nie przewiduje żadnego „wstępnego” źródła finansowania, tzn. źródła środków niezbędnych dla dostosowania dworców do udzielania pomocy w okresie, w którym jednostka nie uzyskuje jeszcze wpływów z przedmiotowych opłat.

Czy samorządy będą zobowiązane dostosować dworce do udzielania pomocy niepełnosprawnym?