Prawo Dla Samorządu

Organizując przetarg śmieciowy po 19 października 2014 r., zamawiający, poza ceną, każdorazowo ma obowiązek wskazać dodatkowo co najmniej jedno (pozacenowe) kryterium oceny ofert. Artykuł sugeruje jak ustalać kryteria pozacenowe w przetargu śmieciowym oraz podaje praktyczne przykłady.

Generalną zasadą, od 19 października 2014 r., jest, że kryterium ceny może być zastosowane, jako jedyne kryterium oceny ofert, tylko jeśli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe.

Powszechna dostępność usługi oznacza oferowanie takiej usługi przez wiele podmiotów na rynku, co w praktyce łączy się z powszechną konsumpcją ww. usługi (np. usługa sprzątania pomieszczeń).

Z kolei ustalone standardy jakościowe to zarówno standardy wynikające z przyjętych dla danej usługi norm określonych przepisami prawa jak i praktyki obowiązującej w danej branży.

Usługa odbioru i zagospodarowania albo samego odbioru odpadów nie jest oferowana na rynku przez wielu przedsiębiorców, lecz jedynie przez wyspecjalizowane podmioty (co wiąże się m.in. z koniecznością uzyskania przez wykonawców wpisu do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości) - trudno więc uznać tą usługę za powszechnie dostępną. Nie można też zgodzić się z tym, iż w przypadku usługi odbioru lub zagospodarowania odpadów istnieją ustalone standardy co do jakości tej usługi.

Z uwagi na fakt, iż przedmiot zamówienia na odbiór albo na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych nie jest powszechnie dostępny ani nie ma ustalonych standardów jakościowych, zamawiający, poza ceną, każdorazowo ma obowiązek wskazać dodatkowe kryterium oceny ofert, odnoszące się do przedmiotu zamówienia. Nie ma przeszkód, aby poza ceną wskazane zostało przez zamawiającego więcej niż jedno inne kryterium.

Dowolne wskazanie wagi kryterium. W świetle brzmienia przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych [dalej również: „ustawa pr.z.p.” lub „ustawa Prawo zamówień publicznych”], to w ilu procentach o wyborze danej oferty ma decydować cena, a w ilu inne kryterium (lub kryteria), rozstrzygnąć powinien sam zamawiający. Przepisy ustawy pr.z.p. zasadniczo dopuszczają ustalenie wagi kryteriów oceny ofert, w przetargu śmieciowym, na przykład, na jeden z następujących, sposobów:

Przykład 1: cena (95%) oraz jakość (5%)

Przykład 2: cena (95%) oraz aspekty środowiskowe (5%)

Przykład 3: cena (90%) oraz aspekty środowiskowe (5%) oraz jakość (5%)

Przy podjęciu decyzji o przypisaniu poszczególnym kryteriom odpowiedniej wagi zamawiający ma obowiązek uwzględnić specyfikę przedmiotu zamówienia na odbiór albo na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych oraz swoje własne potrzeby. Biorąc pod uwagę zasadę efektywnego i oszczędnego wydatkowania środków publicznych, cena może, a nawet powinna jednak, w dalszym ciągu być stosowana jako podstawowe i najważniejsze kryterium udzielenia zamówienia.

Analiza celu i specyfiki zamówienia. Aby kryterium pozacenowe było adekwatne tj. odnosiło się do przedmiotu zamówienia, które planuje udzielić zamawiający, warto przeanalizować cel i specyfikę danego zamówienia.

Każde zamówienie (umowa) na odbiór albo na odbiór i zagospodarowanie śmieci służyć ma stworzeniu na obszarze gminy (albo związku międzygminnego) skutecznego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, niegenerującego nadmiernych (nieuzasadnionych) kosztów. Ważnym celem zamówienia jest konieczność osiągnięcia odpowiednich poziomów: recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami, oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Usługę odbioru odpadów komunalnych cechuje także bieżący i nieprzerwany sposób jej realizacji. Specyfika zamówienia będzie jednak różna, między innymi, w zależności od tego:

czy przedmiotem umowy będzie tylko odbiór czy zarówno odbiór jak i zagospodarowanie odpadów komunalnych,
jakiego rodzaju gminy, o jakiej zabudowie dotyczy zamówienie,
jakie frakcje odpadów są przedmiotem zamówienia,
jaką kwotą na sfinansowanie umowy dysponuje zamawiający,
czy zamawiający decyduje się połączyć w jednym postępowaniu kwestię odbioru i zagospodarowania odpadów oraz utworzenia i prowadzenia punktu selektywnej zbiorki odpadów,
czy zamawiający ma konkretne potrzeby (np. w zakresie systemu informatycznego monitorującego realizację zamówienia) lub planuje nałożenie na wykonawcę szczególnych obowiązków (np. obsługa reklamacji składanych przez właścicieli nieruchomości, raportowanie zamawiającemu określonych zdarzeń związanych z realizacją umowy),
czy zamawiający poprzednio (np. w minionym roku budżetowym) udzielając analogicznego zamówienia poniósł dodatkowe, nieprzewidziane przez niego wcześniej koszty, których przy nowym zamówieniu chce uniknąć (np. związane z koniecznością zwiększenie częstotliwości odbioru odpadów).

W określeniu specyfiki danego zamówienia, w tym identyfikacji (uzasadnionych) potrzeb zamawiającego, w świetle możliwości istniejących na rynku, a w konsekwencji należytym ustaleniu kryteriów pozacenowych, wesprzeć może zamawiającego dialog techniczny (prowadzony zgodnie z art. 31a-31c ustawy pr.z.p.). Zamawiający, jeszcze przed ogłoszeniem „przetargu śmieciowego”, może, w ramach instytucji dialogu technicznego, zwrócić się o doradztwo lub udzielenie informacji, do potencjalnych wykonawców (nawet nie odbywając z nimi spotkań). Udzielane przez potencjalnych wykonawców informacje mogą, między innymi, służyć przygotowaniu opisu przedmiotu zamówienia oraz specyfikacji istotnych warunków zamówienia (a więc także ustaleniu kryteriów oceny ofert).

Realizacja zamówienia udzielanego w „przetargu śmieciowym” będzie wiązała się także z problemami typowymi dla innych zamówień, które mogą również stanowić potencjalne źródło do formułowania kryteriów pozacenowych np. warunki płatności wynagrodzenia wykonawcy czy wysokość i sposób naliczania kar umownych.

W świetle powyższego, wskazać można na następujące, przykładowe, aspekty, dotyczące przedmiotu zamówienia, udzielanego w „przetargu śmieciowym”, które warto rozważyć, w kontekście ustalania kryteriów pozacenowych:

jakość obsługi właścicieli nieruchomości, z których odbierane są odpady komunalne (np. stan w jakim pozostawiane jest miejsce, z którego odbierane są odpady i pojemniki, sposób informowania wykonawców o terminie zbiórki odpadów),
jakość obsługi zamawiającego przez wykonawcę (sposób komunikacji wykonawcy z zamawiającym),
forma i zakres w jaki zamawiający kontroluje sposób realizacji zamówienia przez wykonawcę (np. określone funkcje informatycznego systemu monitoringu, okresowa sprawozdawczość, raportowanie wskazanych zdarzeń, sposób wykazywania przez wykonawcę masy odebranych i zagospodarowanych odpadów komunalnych),
sposób realizacji zamówienia (stopień szczegółowości i adekwatności harmonogramu odbioru odpadów, częstotliwość odbioru odpadów, osiągnięcie poziomów: recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami, oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania),
wysokość i zasady naliczania kar umownych (np. naliczanie kary w danym wypadku od zwłoki albo od opóźnienia),
termin płatności wynagrodzenia wykonawcy.

Równe traktowanie wykonawców. Kryteria pozacenowe powinny mieć charakter niedyskryminacyjny. W orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych [dalej również: „KIO”] wskazano, że kryteria nie mogą wprowadzać nieuzasadnionych przywilejów dla określonych grup wykonawców np. dla dużych przedsiębiorstw (wyrok KIO z dnia 14 sierpnia 2013 r., KIO 1819/13).

Kryterium musi dotyczyć istotnych cech przedmiotu zamówienia (usługi). Kryterium pozacenowe nie powinno dotyczyć jakichkolwiek cech przedmiotu zamówienia, ale cech reprezentatywnych tj. takich, na podstawie których można uznać, że dana usługa jest „lepsza” od innej (analogiczne stanowisko można znaleźć w wyroku KIO z dnia 12 marca 2013 r., KIO 418/13).

Zakaz ustalania kryterium dotyczącego właściwości wykonawcy. Kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej. Przykładowo, dysponowanie przez wykonawcę określoną liczbą pojazdów do odbioru odpadów komunalnych o określonych właściwościach nie mogłoby stanowić kryterium w przetargu śmieciowym. Kryterium to bowiem odnosi się do właściwości samego wykonawcy tj. jego potencjału technicznego.

Inne ważne zasady dotyczące kryteriów pozacenowych. W świetle orzecznictwa KIO, warto zwrócić uwagę na poniższe zasady dotyczące konstruowania kryteriów pozacenowych:

zastosowane kryteria muszą odnosić się do, opisanego przez zamawiającego, przedmiotu zamówienia,
nie jest wystarczające wskazanie nazwy kryterium, ale konieczne jest precyzyjne określenie w jaki sposób zamawiający będzie dokonywał oceny w ramach tego kryterium,
do wiadomości wykonawców podany powinien zostać sposób oceny ofert na podstawie danego kryterium, czyli konkretnie za co zamawiający będzie przyznawał punkty i w jakiej wysokości,
sposób dokonywania oceny ofert w ramach poszczególnych kryteriów, co do zasady, powinien nadawać się do wyrażenia przez wzór matematyczny,
kryteria powinny być możliwe do wyliczenia przez zamawiającego bez zbędnej uznaniowości,
w ramach opisu każdego kryterium oceny ofert powinna znaleźć się informacja dla wykonawcy skąd zamawiający będzie czerpał dane niezbędne przy dokonywaniu oceny w ramach kryterium, a zatem powinna znaleźć się informacja o dokumentach bądź szczególnych elementach oferty, które będą brane pod uwagę w tym aspekcie.

Praktyczny przykład

Z zastrzeżeniem wcześniejszych uwag, rozważyć można, następujący, teoretyczny, sposób zastosowania kryteriów pozacenowych, w „przetargu śmieciowym”.

Waga kryteriów i sposób przyznawania punktów:

cena (70%)

1-70 punktów

sposób wykazywania przez wykonawcę masy odebranych odpadów (10%)

0-10 punktów

gdzie punkty przyznaje się na poniższych zasadach

0 punktów - wykazywanie przez wykonawcę masy odebranych odpadów poprzez oświadczenie wykonawcy, złożone w pisemnym sprawozdaniu z realizacji umowy, w danym miesiącu jej obowiązywania

10 punktów - wykazywanie przez wykonawcę masy odebranych odpadów poprzez oświadczenie wykonawcy, złożone w pisemnym sprawozdaniu z realizacji umowy, w danym miesiącu jej obowiązywania, wraz z załączonymi dowodami ważenia odpadów (tzw. kwitami wagowymi) oraz korespondującymi z tymi kwitami wagowymi kartami przekazania odpadów

częstotliwość odbioru odpadów (15%)

0-15 punktów

gdzie punkty przyznaje się na poniższych zasadach

0 punktów - odbiór odpadów [rodzaj odpadów], w okresie od [data początkowa] r. do [data końcowa] r., z minimalną częstotliwością przewidzianą Aktami Prawa Miejscowego, obowiązującymi na terenie Gminy

15 punktów - odbiór odpadów [rodzaj odpadów], w okresie od [data początkowa] r. do [data końcowa] r., o [liczba procent] % częściej niż minimalna częstotliwość przewidziana Aktami Prawa Miejscowego, obowiązującymi na terenie Gminy

termin płatności wynagrodzenia wykonawcy (5%)

0-5 punktów

gdzie punkty przyznaje się na poniższych zasadach

0 punktów - termin płatności wynoszący dwadzieścia jeden (21) dni od dnia doręczenia zamawiającemu faktury wystawionej przez wykonawcę w sposób prawidłowy oraz zgodny z umową

5 punktów - termin płatności wynoszący trzydzieści (30) dni od dnia doręczenia zamawiającemu faktury wystawionej przez wykonawcę w sposób prawidłowy oraz zgodny z umową.

Kryteria pozacenowe w „przetargu śmieciowym”