Prawo Dla Samorządu

Z dniem 5 września br. katalog definicji legalnych zawarty w art. 3 Prawa ochrony środowiska wzbogacony został o definicję remediacji.

Przez tytułowe pojęcie rozumie się poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska (zob. art. 3 pkt 31b Poś; ten „nowy” przepis dodany został przez regulacje noweli z dnia 11 lipca 2014 r., Dz. U. z 2014, poz. 1101). Tak zdefiniowane działanie zostało zakwalifikowane do szerokiego zbioru aktywności związanych z ochroną powierzchni ziemi (zob. art. 101 pkt 3 Poś). Tym samym należy odnotować, że do „obrotu” wprowadzone zostało narzędzie – co wyraźnie podkreśla się w uzasadnieniu do projektu lipcowej noweli Poś – o mniej restrykcyjnym charakterze niż obowiązek przeprowadzenia rekultywacji. Nadto w cytowanym uzasadnieniu przewiduje się, że znaczną część terenów w Polsce zanieczyszczonych przed dniem 30 kwietnia 2007 r., kwalifikowanych w oparciu o obowiązujące standardy jakości gleby i ziemi jako wymagające rekultywacji, będzie można wyłączyć z obowiązku rekultywacji, rozumianej jako usuwanie zanieczyszczeń za wszelką cenę.

Historyczne zanieczyszczenie ziemi

Analizując treść znowelizowanych przepisów Poś, stwierdzić trzeba, iż podmiotem zobligowanym do przeprowadzenia remediacji jest władający powierzchnią ziemi (przez to pojęcie rozumie się właściciela nieruchomości, a jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie Prawa geodezyjnego i kartograficznego ujawniono inny podmiot władający gruntem - podmiot ujawniony jako władający), na której występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi. Pod tym kluczowym dla uruchomienia obowiązku przeprowadzenia remediacji terminem kryje się „zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r.; rozumie się przez to także szkodę w środowisku w powierzchni ziemi w rozumieniu art. 6 pkt 11 lit. c ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014 r. poz. 210 i 1101), która została spowodowana przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat”. Na marginesie warto zaznaczyć, że w przypadku wystąpienia szkody w środowisku w odniesieniu do powierzchni ziemi (zob. art. 6 pkt 11 lit. c) ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie) podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany nie tylko do podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego opanowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczenia lub innych szkodliwych czynników, ale także winien podjąć działania naprawcze, do których ustawa z 13 kwietnia 2007 r. expressis verbis zalicza przeprowadzenie remediacji w rozumieniu przepisów Poś.

Wracając do obowiązków władającego powierzchnią ziemi podnieść wypada, że w przypadku, gdy wykaże on, że historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi dokonane po dniu objęcia przez niego władania spowodował inny wskazany podmiot („inny sprawca”), obowiązek przeprowadzenia remediacji spoczywa na innym sprawcy. Uwaga: jeżeli zanieczyszczenie zostało spowodowane przez innego sprawcę za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi, władający powierzchnią ziemi jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji solidarnie z innym sprawcą. W takim przypadku stosowne decyzje administracyjne kieruje się także do władającego powierzchnią ziemi.

Różne sposoby

Spectrum działań mieszczących się w tytułowym pojęciu nie jest jednorodne. Otóż prawodawca dopuścił następujące sposoby przeprowadzenia remediacji:

usunięcie zanieczyszczenia, przynajmniej do dopuszczalnej zawartości w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko;
inne, niż wskazany w pkt 1, prowadzące do usunięcia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi i stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego sposobu użytkowania terenu, takie jak: (a) zmniejszenie ilości zanieczyszczeń lub (b) ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, lub (c) przeprowadzenie samooczyszczania powierzchni ziemi, ewentualne działania wspomagające samooczyszczanie, kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, ewentualne ograniczenie dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu i ewentualna konieczność zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu.

Uwaga: przy planowaniu lub określaniu sposobu przeprowadzenia remediacji w pierwszej kolejności należy rozważyć usunięcie zanieczyszczenia, o którym mowa pkt 1. Odstąpienie od usunięcia zanieczyszczenia i przeprowadzenie remediacji w sposób, o którym mowa w pkt 2, dopuszcza się, jeżeli:

nie są znane technologie lub sposoby pozwalające na usunięcie zanieczyszczenia lub
negatywne dla środowiska skutki działań prowadzonych w celu usunięcia zanieczyszczenia byłyby niewspółmiernie wysokie do korzyści osiągniętych w środowisku, lub
koszty oczyszczania doprowadzające do usunięcia zanieczyszczenia byłyby nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do korzyści osiągniętych w środowisku i zasadne jest przeprowadzenie remediacji w sposób, o którym mowa pkt 2, co zostało wykazane w analizie kosztów i korzyści przeprowadzonej dla kilku wariantów sposobu przeprowadzenia remediacji, lub
obowiązany do przeprowadzenia remediacji wykaże, że zanieczyszczenie nastąpiło przed dniem 1 września 1980 r.

Plan

Prawodawca przesądził, że remediację historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi przeprowadza się zgodnie z ustalonym planem remediacji. Władający powierzchnią ziemi lub inny sprawca, obowiązany do przeprowadzenia remediacji jest obowiązany do przedłożenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska wniosku o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji, który zawiera projekt planu remediacji. Plan remediacji ustala regionalny dyrektor ochrony środowiska w drodze decyzji określającej:

teren wymagający przeprowadzenia remediacji, poprzez wskazanie adresu i numerów działek ewidencyjnych oraz jego powierzchni;
nazwy substancji powodujących ryzyko oraz ich zawartości w glebie i w ziemi, do jakich doprowadzi remediacja;
sposób przeprowadzenia remediacji;
termin rozpoczęcia i zakończenia remediacji;
sposób potwierdzenia przeprowadzenia remediacji oraz termin przedłożenia dokumentacji z jej przeprowadzenia, w tym wyników badań zanieczyszczenia gleby i ziemi.

Zgłoszenie

Należy podkreślić, że na władającym powierzchnią ziemi, który stwierdził historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi na terenie będącym w jego władaniu ciąży obowiązek niezwłocznego zgłoszenia tego faktu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska. Co więcej, każdy, kto stwierdził potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, może zgłosić ten fakt staroście.

Remediacja w Prawie ochrony środowiska - cz. 1