Odszkodowanie od gminy za niewskazanie pomieszczeń tymczasowych

Gmina ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na skutek zaniechania wskazania tymczasowego pomieszczenia dla dłużnika mającego obowiązek opuszczenia, opróżnienia i wydania tego lokalu.

Sąd Najwyższy w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 13 grudnia 2011 r. orzekł, że gmina ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec właścicieli lokali mieszkalnych, za niewskazanie na żądanie komornika pomieszczenia tymczasowego, co do osób, wobec których została orzeczona eksmisja bez prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego.

Orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło z uwagi na wątpliwość Sądu Okręgowego, czy art. 417 Kodekdu cywilnego [dalej: k.c.], stanowiący o odpowiedzialności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkodę spowodowaną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, może być uznany za podstawę roszczeń odszkodowawczych wierzyciela w stosunku do gminy, zmierzających do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania wyroku eksmisyjnego, w związku z tym, że w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym gmina nie wskazała na wezwanie komornika pomieszczenia tymczasowego.

Sąd Najwyższy stanął przed koniecznością oceny, czy art. 1046 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego [dalej: k.p.c.] w brzmieniu obowiązującym do dnia 16 listopada 2011 r. pozwala na zrekonstruowanie normy, z której można wyprowadzić obowiązek gminy wskazania pomieszczenia tymczasowego dla osób objętych postępowaniem egzekucyjnym zmierzającym do wykonania ich eksmisji z lokalu mieszkalnego.

Sąd Najwyższy podkreślił, że niezbywalnym prawem wierzyciela, wynikającym z konstytucyjnej zasady prawa do sądu, jest uprawnienie do wykonania wydanego orzeczenia. Stan prawny, w którym wierzyciel dysponował wyrokiem eksmisyjnym, którego nie można było egzekwować z uwagi na bezczynność gminy, stał w jawnej sprzeczności z tą zasadą. Sąd Najwyższy podkreślił, że w systemie prawnym brak regulacji, z której można by było wnosić, że to na wierzycielu ciąży obowiązek dostarczenia pomieszczenia tymczasowego. Art. 1046 § 4 k.p.c. jest źródłem obowiązku gminy wskazania pomieszczenia tymczasowego, gmina byłaby zwolniona wtedy tylko, gdyby wierzyciel sam wskazał takie pomieszczenie lub lokal.

Ważnym elementem argumentacji przedstawionej przez Sąd Najwyższy jest kwestia pojęcia „wykonywania władzy publicznej” z art. 417 k.c., które interpretuje się szeroko, nie wiążąc go tylko z podejmowaniem aktywności w formach tradycyjnie uważanych za działania władcze administracji publicznej. Samo „wskazanie” przez gminę pomieszczenia tymczasowego nie może nastąpić przy wykorzystywaniu władczych form działania administracji. W tym miejscu należy wskazać, że w omawianym przypadku ochrony i zrealizowania wymagało prawo wierzyciela do wykonania tytułu orzekającego eksmisję dłużnika z lokalu mieszkalnego, stanowiące element prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), ponadto wymagało urzeczywistnienia prawa dłużnika do poszanowania jego życia prywatnego, rodzinnego oraz mieszkania (art. 8 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności), co wymagało udzielenia mu wsparcia dla działań zmierzających do zaspokojenia jego potrzeb mieszkaniowych (art. 75 ust 1. Konstytucji) przez dostarczenie pomieszczenia, w którym może się tymczasowo schronić. „Stworzenie warunków do zrealizowania praw, o których mowa należy do władzy publicznej, a odpowiadające im obowiązki niewątpliwie pozostają w ścisłym związku z kompetencjami tej władzy, nawet, jeśli mają być zrealizowane w formach niewładczych, przy wykorzystaniu instrumentów przewidzianych prawem cywilnym”. Z tego twierdzenia Sądu Najwyższego jasno wynika, że wskazanie pomieszczenia tymczasowego dla dłużnika jest działaniem polegającym na wykonywaniu władzy publicznej, a zaniechanie tego obowiązku jest zaniechaniem obowiązku polegającego na wykonywaniu władzy publicznej.

Jasne stanowisko Sądu Najwyższego w tej kwestii na pewno jest ważnym głosem w dyskusji na temat odpowiedzialności odszkodowawczej gminy. Podkreślenia wymaga też fakt, że w tej sprawie Sąd orzekł w składzie powiększonym siedmiu sędziów, co wraz z zaprezentowaną argumentacją stanowi na pewno wskazówkę dla sądów powszechnych orzekających w podobnych sprawach.

Piotr Kołodziejczak

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, Partner, specjalizuje się w zakresie realizacji projektów inwestycyjnych, sporach sądowych, opracowywania i opiniowania umów

Emil Rogalski
asystent, interesuje się prawem cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa rzeczowego i prawem pracy

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu