Prawo Dla Samorządu

Już 16 listopada odbędą się wybory samorządowe, w których będziemy wybierać m.in. wójta. Aby wziąć w nich udział, kandydat musi spełnić szereg warunków.

Zarządzenie wyborów

Wybory wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) zarządza Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia, łącznie z wyborami do rad gmin, co czyni nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji, przy czym datę wyborów wyznacza się na ostatni dzień wolny od pracy poprzedzający upływ kadencji rad. Organizacja i nadzór nad przebiegiem wyborów wójta spoczywa na Państwowej Komisji Wyborczej oraz komisarzu wyborczym, same wybory zaś przeprowadzają komisje powołane do przeprowadzenia wyborów do rad gmin. Tegoroczne wybory na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) odbędą się razem z wyborami do rad gmin, powiatów i sejmików województw dnia 16 listopada.

Wymogi zgłoszenia

Prawo zgłaszania kandydatów na wójta przysługuje komitetowi wyborczemu partii politycznej, koalicyjnemu komitetowi wyborczemu, komitetowi wyborczemu organizacji oraz komitetowi wyborczemu wyborców. Komitety wyborcze, poza zgłaszaniem kandydatów, wykonują również inne czynności wyborcze, a w szczególności prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz kandydatów.

W wyborach na wójta komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne i koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne, a także przez wyborców. W tym miejscu należy wskazać, że komitet wyborczy wyborców tworzyć mogą obywatele mający prawo wybierania, w liczbie co najmniej 15. Z kolei w skład koalicyjnego komitetu wyborczego wchodzi co najmniej 10 osób wskazanych przez organy partii politycznych. Funkcję komitetu wyborczego partii politycznej oraz funkcję komitetu wyborczego organizacji pełni organ partii oraz organ organizacji upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz.

Prawo zgłaszania kandydatów na wójta ma też komitet wyborczy, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie.

Kandydatów na wójta należy zgłosić do gminnej komisji wyborczej nie później niż w 30 dniu przed wyznaczonym dniem wyborów, do godziny 24.00, a zatem w przypadku tegorocznych wyborów - najpóźniej do północy dnia 17 października.

Zamierzając kandydować w wyborach na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), należy pamiętać o wymogach formalnych samego zgłoszenia. Zgodnie z postanowieniami kodeksu wyborczego, w zgłoszeniu podaje się takie dane jak imię (imiona), nazwisko, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania wraz ze wskazaniem jego przynależności do partii politycznej. W zgłoszeniu niezbędne jest także oznaczenie komitetu dokonującego zgłoszenia oraz imię i nazwisko oraz adres pełnomocnika działającego w jego imieniu. Niezbędnym elementem każdego zgłoszenia kandydatury na wójta jest dołączenie pisemnego oświadczenia kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralności; zgoda na kandydowanie, poza danymi takimi jak m.in. imię, nazwisko, obywatelstwo, winna zostać podpisana własnoręcznie przez samego kandydata (art. 478 § 2 kodeksu wyborczego).

W przypadku osób zamierzających brać udział w wyborach wójta, a które urodziły się przed 1 sierpnia 1972 r., koniecznym jest złożenie tzw. „oświadczenia lustracyjnego”, co winno nastąpić w chwili wyrażania zgody na kandydowanie wobec właściwej komisji wyborczej. Jeżeli zgłoszenie spełniać będzie wszelkie ustawą określone warunki, gminna komisja wyborcza zarejestruje kandydata, sporządzając przy tym odpowiedni protokół rejestracji.

W sytuacji, kiedy kandydat na wójta umrze, utraci prawo wybieralności, złoży nieprawdziwe oświadczenie w przedmiocie zgody na kandydowanie oraz posiadania prawa wybieralności bądź też kiedy dana osoba kandyduje jednocześnie na wójta w innej gminie, gminna komisja wyborcza skreśli taką osobę z listy kandydatów.

W razie gdyby najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów do godziny 24.00 nie zgłoszono żadnego kandydata lub zgłoszono tylko jednego kandydata, gminna komisja wyborcza ma obowiązek wezwać do dokonania dodatkowych zgłoszeń poprzez rozplakatowanie obwieszczeń, a termin zgłaszania kandydatów przedłużony zostaje wówczas o 5 dni.

Po zarejestrowaniu kandydatów, gminna komisja wyborcza zarządza wydrukowanie kart do głosowania oraz zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym.

Kampania wyborcza

Zgodnie z postanowieniami kodeksu, kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

Komitet wyborczy, który zarejestrował kandydata na wójta ma prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w programach regionalnych publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych. Łączny czas audycji wyborczych w programach regionalnych wynosi 2 godziny w każdym programie Telewizji Polskiej i 4 godziny w każdym programie Polskiego Radia (art. 491 kodeksu wyborczego).

Należy także mieć na uwadze, że zamieszczanie na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych plakatów i haseł wyborczych jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości, obiektu albo urządzenia.

Dokonanie wyboru

Za wybranego w głosowaniu na wójta uważa się tego kandydata, który w przeprowadzonym głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. W sytuacji, kiedy żaden z kandydatów nie otrzymał wymaganej liczby głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie, w którym wyboru dokonuje się pomiędzy dwoma kandydatami, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Za wybranego w ponownym głosowaniu uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów. W sytuacji, kiedy i po ponownym głosowaniu obaj kandydaci otrzymają tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat, a jeśli i liczba obwodów była równa, o wyborze wójta rozstrzyga ostatecznie losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą.

Gminna komisja wyborcza ustala wyniki głosowania na poszczególnych kandydatów i wyniki wyborów wójta na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych. Ustalone wyniki głosowania zamieszcza się w sporządzonym protokole, w którym poza danymi takimi, jak liczba osób uprawnionych do głosowania, liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania czy liczba wyborców głosujących przez pełnomocnika, wymienia się imię i nazwisko wybranego wójta. Wybranemu wójtowi gminna komisja wyborcza wydaje stosowne zaświadczenie.

Jak zostać wójtem?