Prawo Dla Samorządu

Referendum lokalne nie może być środkiem do zmiany przeznaczenia terenu - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 marca 2014 r.

Przeznaczenie terenu dokonywane jest zgodnie z procedurą z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie odrzucenia wniosku mieszkańców gminy o przeprowadzenie referendum lokalnego w przedmiocie zmiany przeznaczenia terenów należących do tej gminy.

Mieszkańcy wystąpili z wnioskiem o przeprowadzenie referendum lokalnego z następującym pytaniem „Czy żąda Pan/Pani, aby od dnia przeprowadzenia tego referendum na obszarze gminy obowiązywał zakaz przeznaczania terenów, lokalizacji, a w konsekwencji budowy elektrowni wiatrowych z zastrzeżeniem dopuszczenia obszaru, o których mowa […] w uchwale […] w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy pod planowane farmy wiatrowe?”.

Rada Gminy wskazała, iż analiza sformułowanego we wniosku pytania referendalnego mogłaby prowadzić do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Niedopuszczalne jest, aby w drodze referendum regulować kwestię przeznaczenia terenu. Ponadto wskazano, że procedura określania przeznaczenia gruntu została przez ustawodawcę uregulowana w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 647 z późn. zm.) [dalej: u.p.u.p.]. Jako ostatni argument podniesiono, iż to nie w kompetencji Rady Gminy leży kwestia dotycząca budowy inwestycji wynikająca z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1409 z późn. zm.) [prawo budowlane]. Organem właściwym jest organ administracji architektoniczno-budowalnej. Na mocy art. 82 ust. 2 prawa budowlanego, organem właściwym w pierwszej instancji jest starosta. Rada zarzuciła także wnioskodawcom, iż sformułowane pytanie jest niejasne i może wprowadzać w błąd, co do charakteru rozstrzygnięcia.

Wnioskodawcy złożyli skargę do WSA, domagając się uchylenia zaskarżonej uchwały, powołując się na fakt, iż wskazując w uzasadnieniu możliwość naruszenia prawa nie wskazano, jakie przepisy mogły zostać naruszone. Skarżący zarzucili organowi „działanie w celu świadomego wypaczenia referendalnego wniosku mieszkańców”. Wskazano także, iż powołanie się na procedury przewidziane wspomnianymi wcześniej ustawami nie ma merytorycznego związku ze sprawą. Również za nietrafny uznano argument, jakoby pytanie było sformułowane w sposób niejasny. Skarżący podkreślili, iż wyjaśnienie „zawiłości ustawowych procedur, treści sformułowanego pytania, skutków prawnych referendum leżą w zakresie uprawnień inicjatora referendum. Służy temu kampania referendalna”.

Wyrokiem z dnia 24 października 2013 r. (sygn. akt.: III SA/Wr 668/13) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił skargę i utrzymał skarżoną uchwałę w mocy. Sąd stwierdził, iż sformułowane przez Wnioskodawców pytanie nie odpowiada prawu, gdyż z jego treści wynika, iż nie dotyczy konkretnej sprawy, ale wchodzi w obszar określania kierunków polityki rozwoju gminy, co nie należy do zakresu referendum lokalnego.

Sąd wskazał także, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.) [delej: u.s.g.] zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (w tym planowanie przestrzenne) należy do zadań własnych gminy ergo nie może być przedmiotem referendum lokalnego.

Z kolei art. 18 ust. 1 pkt 5 u.s.g. zastrzega do wyłącznej kompetencji Rady gminy uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, natomiast procedury dotyczące budowy inwestycji regulowane są przepisami prawa budowlanego, gdzie właściwym organem jest starosta.

Sąd odniósł się także do błędnego sformułowania we wniosku pytania referendalego, stwierdzając, że nie jest jasne, jaką intencją kierowali się wnioskodawcy.

Skargę kasacyjną od wyroku WSA wnieśli inicjatorzy referendum, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnie art. 17 ust. 1, art. 2 ust.1 pkt 2 i art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 706 z późn. zm.) przez błędne przyjęcie, iż sformułowane pytanie „nie odpowiada prawu, nie dotyczy konkretnej sprawy, wkracza w sferę kierunków polityki rozwoju gmin, a przedmiot referendum nie mieście się w zakresie kompetencji organów samorządu gminnego”. Skarżący kasacyjnie wskazali także naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy. Uchwała Rady Gminy została wydana z naruszeniem art. 17. ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, ponieważ wniosek mieszkańców, w ocenie skarżących, odpowiada prawu. Skarżący w konsekwencji wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r. (sygn. akt. II OSK 344/14) oddalił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż „przyjęcie, że referendum lokalne jest normalnym sposobem sprawowania władzy oraz administrowania sprawami lokalnymi, a zatem stać się może podstawową i stałą formą sprawowania władzy, podważałoby sens powoływania organów stanowiących i wykonawczych”.

NSA przychylił się do poglądu sądu pierwszej instancji, iż zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Wskazał ponadto, że przewidziano odrębne instrumenty prawne służące wykonywaniu zadań z zakresu planowania przestrzennego. Uchwała o przystąpieniu do sporządzania studium, uchwały o podjęciu studium, a także podjęcie uchwały o przystąpieniu do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz jego uchwaleniu należy do wyłącznej kompetencji rady gminy.

Sąd wskazał ponadto, że przepisy u.p.z.p. przewidują odrębną procedurę uczestnictwa społeczności lokalnej w procedurze określania przeznaczenia gruntu. W ocenie Sądu „brak dopuszczalności poddania tej kwestii pod rozstrzygnięcie w drodze referendum wzmacnia ustawowy obowiązek zapewnienia udziału czynnika społecznego w procesie sporządzania i uchwalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego”. W ocenie sądu skutkuje to uznaniem zarzutu skargi kasacyjnej, co do naruszenia prawa za nieuzasadnione.

Określenie przeznaczenia gruntów nie może zostać dokonane w referendum, gdyż należy to do wyłącznych kompetencji organów gminy. Odrębne przepisy regulują procedury właściwe dla tych działań.

TAGI: Wyrok NSA, Planowanie przestrzenne, Referendum lokalne, Elektrownie wiatrowe,

Przeznaczenie terenu nie może zostać dokonane w referendum lokalnym!