Prawo Dla Samorządu

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził w niedawnym wyroku stanowisko, wedle którego przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego na rzecz gminy w zamian za wygaśnięcie zobowiązania podatkowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Sprawa rozstrzygnięta przez NSA wyrokiem z 27 lutego 2014 r. (I FSK 555/13) dotyczyła interpretacji indywidualnej dotyczącej szczególnego sposobu wygasania zobowiązań podatkowych, przewidzianego w art. 66 Ordynacji podatkowej. Wnioskodawca dążył do wyjaśnienia wątpliwości, czy zawarcie umowy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego na rzecz gminy w zamian za zaległości podatkowe w podatku od nieruchomości może skutkować powstaniem po jego stronie obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług.

Minister Finansów uznał, że umowa opisana przez zainteresowanego podlega opodatkowaniu VAT jako odpłatna dostawa towarów. W ocenie organu podatkowego w omówionej sytuacji podatnik przenosi na rzecz gminy prawo do rozporządzania rzeczą jak właściciel, za odpłatnością, którą jest kwota zaległości podatkowych.

Sądy obu instancji zajęły jednak odmienne stanowisko. Znaczący argument przy rozstrzyganiu sporu stanowiła uchwała 7 sędziów NSA z 8 października 2007, sygn. akt I FPS 2/07, dotycząca analogicznej kwestii na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy o VAT. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że tezy powołanej uchwały zachowują pełną aktualność w obecnym stanie prawnym. Jak wskazano, mimo że podatek zdefiniowano w Ordynacji podatkowej jako świadczenie pieniężne, nie można go traktować tożsamo ze świadczeniem pieniężnym (wynagrodzeniem) w znaczeniu ustawy o podatku od towarów i usług. Cechą podatku jest bowiem jego jednostronność i nieekwiwalentność. Pomimo więc wykorzystania przy przeniesieniu własności formy umowy, nie mamy do czynienia z odpłatną dostawą towarów. Organ samorządu terytorialnego i w tym przypadku realizuje jedynie swoje kompetencje w sferze imperium (egzekwowanie dochodów publicznych).

Jak wywodził NSA, istotne jest to, że w przypadku omawianej czynności mamy do czynienia z danym sposobem poboru jednej z danin publicznych, tj. podatku od nieruchomości, charakteryzującego się cechą mającą znaczenie w sprawie, tj. nieekwiwalentnoścą. Nie ma wpływu na rozstrzygnięcie fakt, że do takiego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego dochodzi z inicjatywy podatnika, ani to, że między organem jednostki samorządu terytorialnego, a podatnikiem zostanie zawarta stosowna umowa cywilnoprawna, bo jest ona częścią omawianej instytucji szczególnej formy zapłaty podatku. Przesądzającym jest natomiast fakt, że chodzi o zapłatę podatku, która może nastąpić w pieniądzu bądź w naturze, jako należności jednostronnie określanej przez państwo bądź jednostkę samorządu terytorialnego, a więc w sposób charakterystyczny dla stosunków administracyjnoprawnych, wynikających ze stosunku podporządkowania, w odróżnieniu od cywilnoprawnych.

Stanowisko powyższe należy uznać za utrwalone w orzecznictwie NSA. Wystarczy w tym zakresie zwrócić uwagę na rozstrzygnięcia NSA powołane w komentowanym wyroku: z dnia 13 maja 2011 r., sygn. akt I FSK 434/10, z dnia 9 grudnia 2008 r., sygn. akt I FSK 1524/07, z dnia 26 czerwca 2008 r., sygn. akt I FSK 714/07, z dnia 8 stycznia 2008 r., sygn. akt I FSK 1634/07, z dnia 8 stycznia 2008 r., sygn. akt I FSK 501/06.

Można liczyć, że takie podejście Naczelnego Sądu Administracyjnego przyczyni się do upowszechnienia takiego sposobu wygasania zobowiązań podatkowych wśród osób, które mają trudności z zapłatą podatku w pieniądzu, a dysponują atrakcyjnym dla fiskusa (w szczególności dla gmin) majątkiem.

Rzeczowa zapłata podatku nie podlega VAT