WSA w Białymstoku zakwestionował wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, zarzucając ich błędną kalkulację.
Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 6 listopada 2013 roku (sygn. I SA/Bk 127/13) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku stwierdził nieważność części uchwały Rady Gminy z grudnia 2012 roku w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i stawki tej opłaty.
Postępowanie sądowoadministracyjne zostało zainicjowane przez jednego z właścicieli nieruchomości położonych na terenie gminy, który wezwał Radę Gminy do usunięcia naruszenia prawa polegającego w jego ocenie na ustaleniu zbyt wysokich stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy uchwaliła bowiem, iż opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi wynosi 15 zł miesięcznie od osoby w przypadku odpadów nieselektywnie zbieranych oraz 8 zł miesięcznie od osoby w przypadku odpadów zbieranych selektywnie. W wezwaniu do usunięcia prawa wskazano, iż uchwała została podjęta w oparciu o nieprawidłowo oszacowane koszty funkcjonowania systemu zbiórki odpadów na terenie gminy.
Rada Gminy nie uwzględniła wezwania, uznając, iż podjęta uchwała zgodna jest z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.
W konsekwencji wniesiona została skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. Skarżący zarzucił kwestionowanej uchwale z grudnia 2012 roku przyjęcie w kalkulacji kosztów funkcjonowania systemu odbioru odpadów komunalnych zakupu worków i pojemników na łączną kwotę 78.189 zł oraz znaczne zaniżenie ilości mieszkańców zamieszkujących Gminę, co doprowadziło do nieuzasadnionego wzrostu stawek za odbiór odpadów. W uzasadnieniu skargi podniesiono, iż ze sporządzonego kosztorysu wynika, że na terenie powiatu zamieszkuje 27.220 osób, podczas gdy według danych GUS z czerwca 2012 r. ta liczba wynosi 47.611 osób, zaś według innych danych 49.180 osób. Skarżący wywodził, iż w kosztorysie zaniżono o połowę liczbę ludności powiatu, co w konsekwencji prowadzi do nieuzasadnionego, znacznego wzrostu stawek za odbiór odpadów.
W odpowiedzi na skargę Rada Gminy wniosła o jej oddalenie, wskazując na prawidłowość sporządzonej kalkulacji oraz jej aktualizację.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w całości podzielił zarzuty skargi. W ocenie Sądu z przepisów znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jednoznacznie wynika, iż „rada gminy podejmując uchwałę w przedmiocie stawek opłaty za gospodarowanie odpadami jest zobowiązana do dokonania rzetelnej i wnikliwej kalkulacji wysokości stawki, tak aby pobierane opłaty pokrywały rzeczywiste koszty związane z funkcjonowaniem systemu zagospodarowania odpadami na terenie gminy. Prawidłowo skalkulowana opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinna z jednej strony zapewniać sprawne funkcjonowanie systemu odbioru odpadów na terenie gminy, z drugiej zaś nie powinna stanowić źródła dodatkowych zysków gminy. Rzetelna kalkulacja wysokości opłat powinna w szczególności uwzględniać liczbę mieszkańców gminy, ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych oraz koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami, na który składają się koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz obsługi administracyjnej tego systemu”.
Sąd wskazał, iż w aktach sprawy brak jest dokumentu stanowiącego uzasadnienie zaskarżonej uchwały, zaś w protokole z sesji Rady Gminy nie znajdują się informacje o przeprowadzonej w tym zakresie debacie.
WSA dokonał przy tym analizy przedłożonej do akt sprawy kalkulacji, uznając, iż narusza ona art. 6k ust. 2 w zw. z art. 6r ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W szczególności w ocenie Sądu organ powinien był przeprowadzić kalkulację w oparciu o liczbę mieszkańców gminy i liczbę wytwarzanych na terenie gminy śmieci komunalnych, a nie liczby mieszkańców powiatu oraz ilości śmieci wytwarzanych w całym powiecie.
Jednocześnie Sąd podzielił zarzuty Skarżącego, iż na dzień podejmowania zaskarżonej uchwały (grudzień 2012 roku) Gmina nie mogła finansować zakupu pojemników i worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych, w konsekwencji czego koszty z tym związane nie mogły stanowić podstawy kalkulacji stawki opłaty.
Sąd wskazał ponadto, iż późniejsza kalkulacja stawek (z kwietnia 2013 roku) nie może stanowić podstawy do oceny uchwały podjętej ponad cztery miesiące wcześniej.
Z uwagi na powyższe, Sąd stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały w części dotyczącej wysokości stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Wyrok wraz z uzasadnieniem uznać należy za prawidłowy. Uchwała rady gminy w sprawie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie ma charakteru uznaniowego i jest rozstrzygnięciem związanym ściśle określonymi przepisami prawa. Gminny system gospodarki odpadami komunalnymi finansowany z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi ma mieć charakter samobilansujący się. Gmina nie może na nim zarabiać, ale nie może także finansować jego działania z innych źródeł. Stąd szczególnie istotne było określenie wysokości opłat w oparciu o rzetelnie przeprowadzone kalkulacje uwzględniające wyłącznie grupy kosztowe wynikające z ustawy.
Uchwały podejmowane bez tego typu uprzednich kalkulacji bądź w całkowitym oderwaniu od ich treści są wadliwe i w każdym czasie mogą zostać wyeliminowane z obrotu prawnego. Dotyczy to także uchwał, które podejmowane były przez rady gmin wbrew wnioskom składanym w tym zakresie przez wójta. W praktyce dochodziło bowiem do przypadków, gdy radni, nie ograniczając strony kosztowej systemu (np. zakresu usług świadczonych w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi) w sposób znaczący obniżali wysokość stawek opłat, kierując się głównie względami politycznymi.
Jeżeli sądy administracyjne w kolejnych sprawach podzielą stanowisko WSA w Białymstoku wyrażone w analizowanym wyroku z dnia 6 listopada 2013 roku (sygn. I SA/Bk 127/13) wiele gmin może czekać istne „trzęsienie ziemi”. Warto w związku z tym zawczasu dokonać ponownej weryfikacji podjętych uchwał i w miarę możliwości, czym prędzej podjąć środki zaradcze. Kolejne tego typu wyroki doprowadzą do efektu „kuli śnieżnej”, której nikt może już nie zatrzymać.
____________________________________________________________________________________
Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, ODWIEDŹ STRONĘ:
Maciej Kiełbus