Prawo Dla Samorządu

Jedną z bardziej interesujących zmian proponowanych w prezydenckim projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw [dalej również: projekt ustawy samorządowej] jest wprowadzenie jednoosobowego organu wykonawczego na szczeblu samorządu powiatowego.

Warto zaznaczyć, że prezydencka propozycja zmiany organu kolegialnego na monokratyczny dotyczyć ma tylko jednostek samorządu terytorialnego na szczeblu powiatu. Proponowane zmiany nie dotyczą gmin, ponieważ jednoosobowy organ wykonawczy funkcjonuje już na szczeblu gminnym od 2002 roku. Natomiast w projekcie prezydenckim nie poruszono kwestii ustanowienia jednoosobowego organu wykonawczego na szczeblu wojewódzkim.

W doktrynie prawa administracyjnego, przy rozstrzyganiu, czy dany organ ma mieć charakter kolegialny czy monokratyczny wskazuje się na zalety i wady powyższych rozwiązań. Organy kolegialne, w których zasiadają osoby reprezentujące różne interesy, cechuje możliwość zapoznania się przed podjęciem decyzji z szerokim spektrum opinii. W konsekwencji, wiąże się to ze zwiększeniem szans na uzyskanie bardziej obiektywnego rozstrzygnięcia. Minusem jest wolniejsze działanie oraz „rozmycie” odpowiedzialności za wspólnie podejmowane decyzje.

Odwrotnie jest w przypadku organu jednoosobowego. Jest on z pewnością bardziej operatywny, jasno określona jest również jego odpowiedzialność. Minusem z kolei może okazać się tutaj niebezpieczeństwo podejmowania przez organ arbitralnych decyzji.

W oparciu o propozycje projektodawców art. 26 ustęp 1 ustawy o samorządzie powiatowym [dalej: u.s.p.] miałby otrzymać brzmienie: Starosta jest organem wykonawczym i zarządzającym powiatu.

Artykuł 26 ustęp 2 wskazywałby, że starostą może być wyłącznie obywatel polski. Projektodawcy proponują, aby kolejny ustęp tego artykułu wskazywał, na zakaz łączenia tej funkcji z członkostwem w organach innej jednostki samorządu terytorialnego, a także z zatrudnieniem w administracji rządowej. Funkcja starosty uniemożliwia również sprawowanie jednocześnie funkcji posła oraz senatora.

Artykuł 27 ustawy o samorządzie powiatowym określałby procedurę wyboru jednoosobowego organu wykonawczego, która byłaby podobna do obecnie obowiązującej procedury wyboru zarządu powiatu. Starostę wybierałaby rada powiatu w przeciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wyników przez właściwy organ wyborczy. Starosta byłby wybierany podczas głosowania tajnego bezwzględną większością głosów.

Warto wskazać też na inne uwarunkowania propozycji wprowadzenia powyższych zmian w ustawie o samorządzie powiatowym. Od momentu wprowadzenia trójszczeblowego podziału terytorialnego kraju, na wszystkich szczeblach ustanowiono kolegialne organy wykonawcze w postaci zarządów. Było to spowodowane chęcią włączenia w procesy decyzyjne jak największej liczby osób. Zrozumiałym jest fakt, że w momencie odradzania się samorządu terytorialnego, możliwość udziału w życiu publicznym jak największej części społeczeństwa była w tamtym okresie najbardziej ceniona. Jednak w obecnej sytuacji, jak podkreśla Prezydent RP, najbardziej istotny staje się profesjonalizm oraz dynamika podejmowanych decyzji. W związku z tym, Prezydent RP zwraca uwagę na potrzebę weryfikacji decyzji podjętych przed wieloma laty.

Zmiany te podyktowane są również koniecznością poszukiwania oszczędności przez samorząd powiatowy. Jak wynika z obliczeń, przeciętny powiat będzie mógł rocznie zaoszczędzić ok. 120 tys. złotych.

Proponowana zmiana powinna przyczynić się do ujednolicenia stanowiska prawodawcy w obliczu obecnie trwających sporów dotyczących statusu starosty.
Z jednej strony, zgodnie z art. 5 §2 pkt 6 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego [dalej: k.p.a.], starosta jest traktowany jako organ jednostki samorządu terytorialnego.

Z drugiej strony, zgodnie z art. 8 ustawy o samorządzie powiatowym, starosta pomimo, że jest przewodniczącym zarządu powiatu, który jest organem powiatu, sam nie jest zaliczany do organów powiatu. Jednocześnie szereg przepisów materialnego prawa administracyjnego przyznaje staroście szereg kompetencji niezależnych od kompetencji zarządu powiatu.

W gminach problem ten został rozwiązany po 2002 r. z momentem wprowadzenia wyborów bezpośrednich, w związku z wyborem wójta. Na poziomie powiatów oraz województw, problem ustalenia statusu prawnego starosty oraz marszałka województwa nadal budzi wątpliwości. Z punktu widzenia powiatów, inicjatywa wprowadzenia monokratycznego organu wykonawczego w powiatach jest krokiem do jednoznacznego określenia roli starosty.

Pozostaje tylko niedosyt w związku z pominięciem próby uregulowania tej kwestii na poziomie samorządu województwa. Dalsze zróżnicowanie organów wykonawczych na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego zdają się nie znajdować uzasadnienia.

PROJEKT PREZYDENCKI: monokratyczny organ wykonawczy w powiatach.