Opłata podwyższona cz. V - odstąpienie od jej wymierzenia

Ustawa - Prawo ochrony środowiska[1] nie przewiduje wprost możliwości odstąpienia od wymierzenia sankcji w postaci opłaty podwyższonej. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku zasadne i bezwarunkowe jest jej nałożenie.

W tym zakresie sądy administracyjne wypracowały stanowisko, zgodnie z którym mogą wystąpić podstawy do odstąpienia od ukarania podmiotu korzystającego ze środowiska opłatą podwyższoną. W uchwale 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego[2] przesądzono, że cyt.: „W sprawie o wymierzenie opłaty podwyższonej za korzystanie ze środowiska bez wymaganego pozwolenia lub innej decyzji na podstawie art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) przyczyna braku pozwolenia może mieć znaczenie, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska na podstawie wymaganego pozwolenia wystąpił o wydanie pozwolenia na kolejny okres”.

W świetle tej uchwały organ powinien zweryfikować, czy brak wymaganej decyzji (pozwolenia) jest wynikiem wyjątkowej sytuacji, za którą podmiot korzystający ze środowiska nie ponosi odpowiedzialności. Takim przypadkiem może być złożenie przez podmiot korzystający ze środowiska, przed upływem terminu ważności dotychczasowej decyzji, wniosku o wydanie nowej decyzji, niemniej ze względu na przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego nie uzyskano nowej decyzji przed upływem terminu obowiązywania poprzedniej. W sytuacji, kiedy naruszenie jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania administracji publicznej nie jest zasadne obciążenie tego podmiotu negatywnymi konsekwencjami (opłatą podwyższoną) .

W doktrynie zwrócono uwagę, że zwolnienie od odpowiedzialności powinno uwzględniać termin, w którym podmiot korzystający zwrócił się o wydanie nowej decyzji. Wypracowana została tzw. „reguła 4 miesięcy”, zgodnie z którą wniosek o wydanie nowej decyzji powinien zostać złożony na 4 miesiące przed upływem terminu ważności dotychczasowej decyzji. Okres ten uwzględnia czas potrzebny na wydanie decyzji przez organ I instancji, jak również okres ewentualnego postępowania odwoławczego.[3]

Zasygnalizowania wymaga również pogląd, w świetle którego opłaty podwyższone stanowią administracyjne kary pieniężne[4]. Na konieczność oceny rzeczywistego charakteru sankcji administracyjnej (a nie jedynie jej nazwy) zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w prawomocnym wyroku z dnia 8.09.2020 r., w którym wskazano, iż „/…/ należy określić, czym jest w istocie opłata podwyższona określona w art. 28 ust. 1 u.o.g.r.l. [ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych[5] – przyp. aut.] Pozwoli to bowiem na zajęcie stanowiska, jakie przepisy mają w stosunku do niej zastosowanie. Otóż w ocenie Sądu opłata ta jest karą administracyjną.”[6] WSA w Krakowie doszedł zatem do słusznego przekonania, że ww. opłaty – pomimo ich nazwy – są w rzeczywistości administracyjnymi karami pieniężnymi, do których zastosowanie znajdują przepisy Działu IVa Kodeksu postępowania administracyjnego[7]. Również w odniesieniu do opłat podwyższonych uregulowanych w POŚ, jako sankcji administracyjnoprawnej, nie można jednoznacznie wykluczyć zastosowania Działu IVa KPA.

Pomimo braku wyraźnego uregulowania przez ustawodawcę możliwości odstąpienia od wymierzenia opłaty podwyższonej w oparciu o przepisy POŚ należy przyjąć, że mogą mieć miejsce sytuacje, kiedy organ powinien zaniechać nałożenia tej sankcji administracyjnej i od niej odstąpić w oparciu o reguły KPA.

 

---

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973 z późn. zm.) [dalej jako POŚ].

[2] Uchwała NSA(7w) z 12.12.2011 r., II OPS 2/11, ONSAiWSA 2012, nr 2, poz. 22.

[3] Por. T. Czech, Odpowiedzialność za opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska, ZNSA 2009, nr 6, s. 26-43.

[4] Por. https://prawodlasamorzadu.pl/2017-08-31-pojecie-administracyjnej-kary-pienieznej-w-kodeksie-postepowania-administracyjnego

[5] Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2409). Art. 28 ust. 1 tej ustawy stanowi, że w razie stwierdzenia, że grunty zostały wyłączone z produkcji niezgodnie z przepisami niniejszej ustawy, sprawcy wyłączenia ustala się opłatę w wysokości dwukrotnej należności.

[6] Prawomocny wyrok WSA w Krakowie z 8.09.2020 r., II SA/Kr 136/20, LEX nr 3061757.

[7] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2000 z późn. zm.) [dalej jako: KPA].

Joanna Kostrzewska

Partner, radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Dagmara Czajka

Radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu