Dagmara Czajka Radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
10.02.2023
KATEGORIA: Przepisy
Decyzja nakazująca usunięcie odpadów może podlegać egzekucji administracyjnej w trybie przewidzianym dla obowiązków o charakterze niepieniężnym. Głównymi środkami egzekucyjnymi, jakie będą znajdować zastosowanie w ww. sprawie, są grzywna w celu przymuszenia oraz wykonanie zastępcze.
W poprzednim artykule omówiono, jakie kroki należy podjąć w celu przymuszenia posiadacza odpadów do usunięcia ich z miejsca nieprzeznaczonego do składowania lub magazynowania odpadów, oraz wskazano, że decyzja nakazująca usunięcie odpadów stanowić może podstawę do wydania tytułu wykonawczego i wszczęcia postępowania egzekucyjnego[1]. W niniejszym tekście zaprezentuje się konkretne środki, przewidziane w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji[2], które przede wszystkim znajdować będą zastosowanie dla egzekucji obowiązku usunięcia odpadów.
W zakresie postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązków o charakterze niepieniężnym, ustawa wymienia następujące środki egzekucyjne:
Z uwagi na specyfikę obowiązku usunięcia odpadów, znaczenie w toku tego postępowania egzekucyjnego mają głównie dwa pierwsze z wymienionych środków, tj. grzywna w celu przymuszenia oraz wykonanie zastępcze.
Grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego[4] obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Nakłada się ją również, jeżeli nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym.
Powyższy środek może być nakładany zarówno na osoby fizyczne, jak i osoby prawne, a także na jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. W zależności od rodzaju podmiotu zobowiązanego, ustawodawca przewidział także różną wysokość grzywny. Każdorazowo nałożona grzywna nie może przekraczać kwoty 10 000 zł w stosunku do osób fizycznych, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – kwoty 50 000 zł. Jednocześnie, grzywny nakładane wielokrotnie[5] nie mogą łącznie przekroczyć w przypadku osób fizycznych kwoty 50 000 zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – kwoty 200 000 zł.
Grzywnę w celu przymuszenia nakłada organ egzekucyjny, który doręcza zobowiązanemu: (1) odpis tytułu wykonawczego[6], oraz (2) postanowienie o nałożeniu grzywny. Postanowienie, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym powinno zawierać:
Zobowiązanemu służy w takiej sytuacji prawo zgłoszenia zarzutów i wniesienia zażalenia w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz prawo wniesienia zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny.
Nałożone, a nieuiszczone w terminie grzywny w celu przymuszenia podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych, określonym w ustawie. W razie jednak wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone, a nieuiszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenia podlegają umorzeniu. Na wniosek zobowiązanego, który wykonał obowiązek, grzywny uiszczone lub ściągnięte w celu przymuszenia mogą być w uzasadnionych przypadkach zwrócone w wysokości 75% lub w całości. Państwowe organy egzekucyjne mogą zwrócić grzywnę po uzyskaniu zgody organu wyższego stopnia.
Kolejnym środkiem egzekucyjnym możliwym do zastosowania przy egzekucji obowiązku usunięcia odpadów, jest wykonanie zastępcze. Wykonanie zastępcze stosuje się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego i na jego koszt.
Podobnie jak w przypadku grzywny w celu przymuszenia, stosując wykonanie zastępcze organ egzekucyjny winien doręczyć zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz odpowiednie postanowienie, wskazujące że obowiązek objęty tytułem wykonawczym zostanie w trybie postępowania egzekucyjnego wykonany zastępczo przez inną osobę za zobowiązanego, na jego koszt i niebezpieczeństwo. Jednocześnie, postanowienie winno zawierać wskazanie przybliżonej kwoty kosztów wykonania zastępczego. Są to elementy obligatoryjne postanowienia, natomiast może ono zawierać także dodatkowe postanowienia w postaci wezwania zobowiązanego do wpłacenia zaliczek na koszty wykonania zastępczego lub do dostarczenia dokumentacji, materiałów i środków przewozowych, niezbędnych do zastępczego wykonania egzekwowanej czynności
Tak jak w przypadku grzywny w celu przymuszenia, zobowiązanemu służy prawo zgłoszenia zarzutów i wniesienia zażalenia w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz prawo wniesienia zażalenia na ww. postanowienie.
Jeżeli w postanowieniu w sprawie wykonania zastępczego nie wskazano osoby, której zostało zlecone zastępcze wykonanie egzekwowanego obowiązku, organ egzekucyjny zleci wykonanie egzekwowanych czynności określonej przez siebie osobie w terminie nie dłuższym niż miesiąc i zawiadomi o tym zobowiązanego. Wykonawca odpowiada wobec zobowiązanego za rzetelne wykonanie robót, celowe zużycie materiałów dostarczonych przez zobowiązanego oraz prawidłowe korzystanie z jego środków przewozowych. Zobowiązany może dochodzić swoich roszczeń bezpośrednio od wykonawcy. Ma on również prawo wglądu w czynności wykonawcy oraz zgłaszania do organu egzekucyjnego wniosków co do sposobu wykonywania tych czynności.
Zobowiązany może w toku czynności egzekucyjnych zgłosić do organu egzekucyjnego wniosek o zaniechanie dalszego stosowania wykonania zastępczego, jeżeli wykonawca na to się godzi, a zobowiązany złożył oświadczenie, że egzekwowany obowiązek wykona w terminie wskazanym przez organ egzekucyjny. Organ egzekucyjny uwzględnia wniosek, jeżeli uzna to oświadczenie za niebudzące wątpliwości. Może także uzależnić wyrażenie zgody na wniosek zobowiązanego od złożenia przez niego zabezpieczenia wykonania egzekwowanego obowiązku w formie, jaką uzna za wskazaną.
O zakończeniu czynności egzekucyjnych w drodze wykonania zastępczego i o wykonaniu egzekwowanego obowiązku organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego. Równocześnie doręcza mu wykaz kosztów wykonania zastępczego, z wezwaniem do uiszczenia na pokrycie tych kosztów odpowiedniej kwoty w oznaczonym terminie, z uprzedzeniem, że w razie nieuiszczenia tej kwoty w terminie, zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych określonym w ustawie. Więcej na temat zwrotu kosztów wykonania zastępczego w kolejnych artykułach.
[1] https://prawodlasamorzadu.pl/2023-01-27-usuwanie-odpadow-cz-i-jak-przymusic-posiadacza-odpadow-do-ich-usuniecia-z-miejsca-nieprzeznaczonego
[2] Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. 2022 poz. 479) [dalej: upea].
[3] art. 1a pkt 12 lit. b) upea.
[4] Na potrzeby niniejszego artykułu, z uwagi na związanie z tematyką obowiązku usunięcia odpadów, przez zobowiązanego należy rozumieć posiadacza odpadów.
[5] Co do zasady, grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie (art. 121 § 1 upea).
[6] Podstawę wystawienia tytułu wykonawczego stanowi ostateczna decyzja nakazująca usunięcie odpadów.
Dagmara Czajka Radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
Magdalena Kurnatowska Prawniczka w dziale prawa administracyjnego
TAGI: Egzekucja w administracji, Ochrona środowiska, Odpady,