Prawo Dla Samorządu

Sejm chce rozwiązać problem automatycznego przekazywania gminom „starych” odcinków dróg w przypadku wybudowania ich nowych fragmentów.

Na posiedzeniu Sejmu w dniu 13 września 2013 r. została uchwalona nowelizacja ustawy o drogach publicznych, dotycząca zmiany przepisów przekazujących drogi krajowe, w przypadku wybudowania nowych dróg (głównie obwodnic), w ręce gmin i zmienienia ich statusu na gminne.

Szkodliwy przepis

Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o drogach publicznych powodują przeniesienie obowiązku utrzymania tych odcinków dróg, które dotychczas miały status dróg krajowych na gminy, co wiąże się ze znacznym obciążeniem ich budżetów. Konsekwencją jest również niejednokrotnie zmniejszenie bezpieczeństwa kierowców z uwagi na to, że samorządy lokalne nie zawsze są w stanie ponieść koszty ich pełnego utrzymania (a więc takiego, jakie było dotychczas).

Problemowy przepis art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, stanowiący, że odcinek drogi zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii drogi gminnej, został wprowadzony do ustawy z dniem 9 grudnia 2003 r.

Przepis ten jest o tyle kłopotliwy, że zmienia kategorię „starej” drogi na gminną, w przypadku wybudowania nowej, zarówno w przypadku, jeżeli była ona gminna, powiatowa, ale również w przypadku drogi wojewódzkiej, czy też nawet krajowej.

Doprowadziło to do sytuacji, gdy, tak jak w przypadku oddania do użytkowania drogi ekspresowej S-5 pomiędzy Poznaniem a Gnieznem, stara droga krajowa DK-5, automatycznie została przekazana na rzecz samorządów gminnych (w tym przypadku Pobiedzisk, Swarzędza i Łubowa). Gminy te, z uwagi na swój niewielki rozmiar, nie są w stanie pokryć wydatków związanych z utrzymaniem odcinków tych dróg, leżących na ich terenie. Podobny problem pojawił się w przypadku oddania do użytkowania drogi ekspresowej S-3.

W związku z takimi sytuacjami dyskusyjny przepis został zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego. Sześć gmin złożyło wniosek, kwestionując zgodność art. 10 ust. 5 ustawy z Konstytucją RP oraz Europejską Kartą Samorządu Lokalnego.

Proponowane zmiany

Równolegle do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (sygn. K 54/12) trwają prace parlamentarne nad nowelizacją ustawy o drogach publicznych.

Do Sejmu wniesiono trzy poselskie projekty (projekt SLD, projekt PiS, projekt PO), a z uwagi na to, że proponują zmianę brzmienia tego samego przepisu, zostały wspólnie rozpatrzone przez Komisję Infrastruktury oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.

Efektem prac obu komisji było ich sprawozdanie z dnia 24 lipca 2013 r. zawierające wspólny projekt nowelizacji ustawy o drogach publicznych. Zakłada on również automatyzm w zmianie kategorii odcinka drogi zastąpionego nowo wybudowanym odcinkiem drogi, jednakże tylko o kategorię niżej – a więc „stara” droga krajowa stanie się drogą wojewódzką, „stara” droga wojewódzka drogą powiatową, a „stara” droga powiatowa drogą gminną. Projekt ustawy zakłada jednak, że automatyzm ten nie ma charakteru bezwzględnego. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi wojewódzkiej odcinek drogi wojewódzkiej o proporcjonalnej długości do odcinka drogi krajowej, zaliczając go w ten sposób do kategorii drogi powiatowej, po uprzednim zawiadomieniu zarządu powiatu przez zarząd województwa (co najmniej 30 dni przed podjęciem tej uchwały).

Taki sam mechanizm proponowany jest w przypadku dróg powiatowych, a mianowicie rada powiatu może, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi powiatowej odcinek drogi powiatowej o proporcjonalnej długości do odcinka drogi wojewódzkiej, zaliczając go w ten sposób do kategorii drogi gminnej, po uprzednim zawiadomieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez zarząd powiatu (również co najmniej 30 dni przed podjęciem tej uchwały).

Kolejna zmiana proponowana przez przedmiotową nowelizację jest bardzo istotna dla gmin, którym w przeszłości automatycznie przekazano „stare” drogi na podstawie art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych. Proponuje się, aby rada gminy, w terminie 90 dni od dnia wejścia w życie nowelizacji, mogła, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi gminnej odcinek drogi, który został zaliczony do kategorii drogi gminnej na podstawie wspomnianego przepisu. Jednakże odcinek drogi, zaliczany w ten sposób do kategorii drogi wojewódzkiej, będzie mógł być pozbawiony tej kategorii (do kategorii drogi powiatowej, i dalej ewentualnie do kategorii drogi gminnej) w trybie i na zasadach przewidzianych przedmiotową nowelizacją.

Na posiedzeniu Sejmu w dniu 13 września 2013 r. została uchwalona przedmiotowa nowelizacja ustawy o drogach publicznych. Tekst ustawy został przekazany do Senatu, który w najbliższym czasie będzie nad nią głosował. Mimo to nie sposób przewidzieć dalszego losu nowelizacji. Pewne jest jednak, iż do czasu wejścia jej w życie bądź wyroku Trybunału Konstytucyjnego, problem będzie się stale powtarzać.

Problem niechcianych dróg, czyli nowelizacja ustawy o drogach publicznych