Prawo Dla Samorządu

Postępowanie administracyjne powinno iść z duchem czasu i odpowiadać na wymagania jego uczestników, a przy tym dawać gwarancję poszanowania ich praw i interesów. W tym kierunku zdaje się zmierzać projekt nowelizacji Kodeksu Postępowania Administracyjnego z dnia 22 września 2022 r.

Zmiana właściwości organu w toku postępowania

Dotąd ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2000) [dalej: KPA] nie regulowała sytuacji, w której w toku wszczętego i prowadzonego postępowania zmieniła się właściwość organu. Generowało to szereg problemów proceduralnych zwłaszcza w momencie zmiany właściwości miejscowej. W skrajnych sytuacjach prowadziło to do przewlekłości postępowań, ponieważ organ był w obowiązku stale potwierdzać swoją właściwość do zajmowania się konkretną sprawą. Nowelizacja wprowadza zasadę, wedle której organ właściwy miejscowo w dniu wszczęcia postępowania pozostaje właściwy do momentu zakończenia postępowania ostateczną decyzją lub postanowieniem, bez względu na zmiany właściwości w toku prowadzonej sprawy.

Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej lub organu administracji publicznej od załatwienia sprawy

W aktualnym brzmieniu KPA nie stwierdza, czy czynności podjęte przez pracownika, przed stwierdzeniem istnienia okoliczności uzasadniających jego wyłączenie pozostają ważne i skuteczne. W wyniku takiego stanu faktycznego, zaistnienie takiej sytuacji powoduje problemy i daje pole do szerokiej dyskusji. Nowela proponuje rozwiązanie wprost stwierdzające, że czynności dokonane przez pracownika organu przed jego wyłączeniem pozostają w mocy.

Doręczenia na skrytki pocztowe

Do tej pory w KPA nie istniała podstawa prawna dla doręczenia przesyłek do skrytki pocztowej. Jest to wyraźny problem dla osób, które nie są w stanie odbierać przesyłek w miejscu zamieszkania, a są uczestnikami postępowań administracyjnych. Ustawodawca przewiduje więc w tym zakresie wprowadzenie takiej możliwości na wniosek, uzasadniając takie rozwiązanie funkcjonowaniem tego rodzaju doręczeń w procedurze cywilnej i karnej. Przepis ten ma zatem charakter ujednolicający i porządkujący.

Zapis audio lub audio-wideo z czynności organu administracyjnego

Jedną z czynności technicznych szerzej nieuregulowanych w KPA jest sporządzenie protokołu z podejmowanych czynności, którego celem jest utrwalenie przebiegu postępowania. Obecnie nie można sporządzić zapisu przebiegu danej czynności przy użyciu urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk. Może to utrudniać przeprowadzanie takich czynności jak np. przesłuchanie świadka. Projekt zakłada możliwość korzystania z tego typu urządzeń. Nie będzie to oznaczać oczywiście rezygnacji z pisemnych protokołów (co stałoby w sprzeczności z zasadą pisemności postępowania wyrażoną w art. 14 KPA), ale pozwoli w ocenie projektodawcy ograniczyć ich treść do najważniejszych oświadczeń. Wprowadzenie tego typu rozwiązania ma w założeniu zwiększyć realizację gwarancji procesowych stron.

Wprowadzenie otwartego katalogu przyczyn umożliwiających zawieszenie postępowania

Proponowana regulacja polega na umożliwieniu organowi fakultatywnej możliwości zawieszenia postępowania w przypadkach, w których zachodzi długotrwała i istotna, lecz niezależna od organu przeszkoda uniemożliwiająca dalsze prowadzenie postępowania. Do takich sytuacji autor projektu zalicza np. brak możliwości znalezienia biegłego z wyspecjalizowanej dziedziny lub istotną chorobę strony. Widać zatem, że przeszkody te z założenia są długotrwałe, ale przemijające. Katalog takich przyczyn ma być otwarty i to organ będzie oceniał, czy dana sytuacja kwalifikuje się do zawieszenia postępowania zgodnie z tą przesłanką. Na postanowienie organu w tym przedmiocie przysługiwać ma także zażalenie.

Rozprawa odmiejscowiona

Autor nowelizacji, korzystając z doświadczeń nabytych podczas pandemii wprowadza w projekcie na stałe możliwość przeprowadzenia rozpraw odmiejscowionych (zdalnych). Rozwiązanie to oceniane jest jako korzystne zarówno dla stron postępowania, jak również dla organów administracji publicznej (głównie za sprawą oszczędności czasu i ograniczenia kosztów). Decyzja w sprawie przeprowadzenia takiej rozprawy należeć będzie do organu, o ile wszystkie strony wyrażą na to zgodę.

Inne zmiany

Nowelizacja wprowadza zasadę, w myśl której organ niezwłocznie zawiadamia strony o umorzeniu postępowania w przypadku, gdy przepis szczególny czyni to z mocy prawa. Rozwiązuje to spór zaistniały w doktrynie dotyczący obowiązku wydania przez organ decyzji o umorzeniu postępowania z mocy prawa, która mogłaby podlegać następnie kontroli instancyjnej. Wydawanie takiej decyzji nie będzie zatem możliwe.

Zmiany mają także dotyczyć możliwości zaskarżenia postanowień w sprawie sprostowania lub wyjaśnienia niezaskarżalnych postanowień. Ustawodawca zauważył w tym zakresie istotną lukę, polegającą na tym, że postanowienie na samą czynność, które określone jest w ustawie jako niezaskarżalne, może zostać sprostowane lub wyjaśnione w drodze postanowienia na które w obecnym stanie prawnym przysługuje stronie zażalenie. Taki stan prawny jest nieefektywny procesowo i zbędnie przedłuża postępowanie.

Ponadto rozszerzona zostanie instytucja sprzeciwu prokuratora na postanowienia kończące postępowanie lub rozstrzygające sprawę co do istoty. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym sprzeciw prokuratora dotyczyć może jedynie decyzji administracyjnej, co dla ustawodawcy jest rozwiązaniem niewystarczającym z uwagi na funkcje jakie pełni prokurator w postępowaniu administracyjnym.

Projekt ustawy jest aktualnie na etapie konsultacji i dostępny jest na stronie Rządowego Centrum Legislacji: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12365452/katalog/12920901#12920901

Nowelizacja KPA - rozprawy zdalne i nagrania w miejsce protokołu