Prawo Dla Samorządu

Wraz z wejściem w życie przepisów u.c.p.g. obligujących zamawiających publicznych do stosowania tonażowego mechanizmu rozliczeń w ramach kontraktów na usługi, których przedmiotem jest odbiór lub zagospodarowanie odpadów komunalnych pochodzących od właścicieli nieruchomości, wzrosło znaczenie rozwiązań wagowych, których zastosowanie ma uchronić podmioty publiczne m.in. od płacenia za odpady spoza systemu. Stosowane przez zamawiających rozwiązania bywają kwestionowane przez wykonawców, których zarzuty rozpatruje KIO.

Doniosła rola ważenia pojazdów

Odpowiednie ukształtowanie kontraktowych reguł ważenia pojazdów, w tym w momencie rozpoczęcia realizacji usługi, czy przed wyjazdem poza granice gminy oraz na stacji przeładunkowej lub instalacji ma doniosłe znaczenie dla systemu kontrolowania ilości odpadów, które zostały odebrane a następnie zagospodarowane z jednoczesnym obciążeniem rachunku zamawiającego. Praktyka zamówień odpadowych ukazuje, że zamawiający stosuje zróżnicowane rozwiązania we wskazanym zakresie, które różnią zarówno aspekty prawne jak i techniczne i technologiczne. Najpopularniejsze wydaje się zobligowanie wykonawcy do ważenia pojazdu na starcie trasówki i na jej końcu, w tym poprzez realizację obowiązku wrażeniowego na wadze zapewnianej przez zamawiającego. Mniej popularne są rozwiązania, które przeradzają pojazd przeznaczony do odbioru odpadów komunalnych w swoistego transformersa uzbrojonego w systemy ważeń indywidualnych.

Ważenie pojazdów na wadze zamawiającego

Do tytułowego zagadnienia odniosła się Izba, m.in. w wyroku z dnia 16 października 2020 r., KIO 2296/20, oddalając zarzut dotyczący zobowiązania wykonawcy do ważeń na PSZOK-u zapewnianym przez zamawiającego i otwartego w ograniczonych godzinach czasu pracy. Jak uznała Izba w przywołanym wyroku „warunki realizacji przedmiotowego zamówienia, w tym dotyczące godzin otwarcia PSZOK, w którym znajduje się waga najazdowa przy użyciu, której pojazdy odbierające odpady z terenu Gminy (…) oraz PSZOK będą ważone przed i po odbiorze odpadów, są takie same dla wszystkich potencjalnych wykonawców zamówienia. Innymi słowy, Odwołujący nie wykazał, że zakwestionowane postanowienia specyfikacji uprzywilejowują danego wykonawcę, czy też krąg wykonawców zainteresowanych niniejszym zamówieniem. Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności niniejszej sprawy Izba nie podzieliła stanowiska Odwołującego w zakresie konieczności dokonania modyfikacji postanowień SIWZ w sposób określony w petitum odwołania (godziny otwarcia PSZOK 6.00 - 22.00). W ocenie Izby nie zostało wykazane, by żądanie Odwołującego było możliwe do zrealizowania w oczekiwanym przez wykonawcę kształcie, uwzględniając jednocześnie warunki i realia wykonywanych przez gminę zadań własnych. Zdaniem Izby żądanie zaproponowane przez Odwołującego zmierzało de facto do ukształtowania postanowień SIWZ w sposób względniejszy dla wykonawcy, nie stając jednak wykonawcy na drodze w procesie ubiegania się o zamówienie publiczne.”

Różnice wagowe a rozliczenie za realizację usługi

Zbieżne stanowisko z wyżej przytoczonym wyraziła Izba w wyroku z dnia 19 października 2021 r., KIO 2768/21 oceniając zgodność z P.z.p. Dodatkowo w wspomnianym w poprzednim zdaniu orzeczeniu, Izba oceniła ustanowione przez zamawiającego mechanizmy rozliczeniowe, w tym dotyczące różnic w pomiarach poszczególnych wag. Jak wskazała Izba, dla „ustalenia ilości odpadów odebranych pierwszeństwo będą miały wagi z punktu wskazanego przez Zamawiającego (...) na określanie masy odpadów na podstawie ilości z karty KPOK/KPO z instalacji, do której przekazano odpady i uznanie, że dane z punktu ważenia zamawiającego będą miały jedynie charakter kontrolny. Izba nie podzieliła stanowiska wykonawcy o naruszającym prawo sposobie rozliczenia masy odpadów, a żądaną zmianę SWZ uznała za bezzasadną.
(…)
Jak trafnie wyjaśnił zamawiający należy rozróżnić obowiązki sprawozdawcze gminy od sposobu rozliczenia wynagrodzenia z wykonawcą realizującym zamówienie na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Fakt, że jednostka zamawiająca wykorzystuje karty KPOK/KPO do innych celów nie oznacza, że brak zapłaty wynagrodzenia na ich podstawie w przetargu automatycznie powoduje jakąś sprzeczność z przepisami prawa. Narzucenie zamawiającemu sposobu rozliczenia wynagrodzenia, dlatego, że wykonawca uważa dany sposób za lepszy dla przedsiębiorcy jest nieracjonalne (…).

Zamawiający w sposób przekonujący i racjonalny wyjaśnił jak będzie odbywało się ważenie odpadów, co zapewni skuteczną kontrolę ich masy. Odniesiono się do cech wagi, która będzie przeznaczona tylko do tego celu, posiada wszelkie legalizacje potwierdzające poprawność pomiarów, tym samym spełniając warunki, aby dokonane ważenie stanowiło rzetelną podstawę do wystawienia karty przekazania odpadów. Masa śmieci wywożonych przez wykonawcę będzie jednoznacznie ustalona, a dalsze przetwarzanie odpadów kontrolowane.

(…)

Izba uwzględniła również argumentację zamawiającego, że przyjęty sposób rozliczenia jest wynikiem jego doświadczeń przy wykonywaniu tego typu usług, a zapłata wynagrodzenia na podstawie wskazań własnej wagi nie jest niespotykana w praktyce. Zamawiający opisał problemy jakie mogą wyniknąć z przyjęcia sposobu rozliczenia wskazanego przez wykonawcę, wypunktowując, dlaczego jego sposób jest korzystniejszy dla gospodarowania finansami publicznymi. Dokumentacja postępowania została więc ukształtowana prawidłowo, zaś odwołujący nie wykazał okoliczności przeciwnej.

Wstrzemięźliwość w karach

Na szkodliwość niestosowania się wykonawcy do wymaganych kontraktem rozwiązań wrażeniowych wskazał m.in. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z dnia 23 czerwca 2022 r., VIII GC 100/21, wskazując, że „brak ważenia mógł powodować po stronie powoda niemożność pełnej, bieżącej kontroli w zakresie realizacji umowy w tym zakresie, mógł powodować konieczność podejmowania dodatkowych czynności przez choćby doraźne kontrole, tym samym większego niż zaplanowane pierwotnie zaangażowania w obsługę kontraktu z pozwanym, choćby przez konieczność zwiększenia liczby pracowników do czynności dotyczących realizacji umowy.”

Powyższe stanowisko potwierdza dopuszczalność wiązania kar umownych z niestosowaniem wymaganych rozwiązań wrażeniowych. Należy jednak również wspomnieć o stanowisku KIO wyrażonym w wyroku z dnia 7 września 2021 r., KIO 2194/21, zgodnie z którym „możliwości naliczenia kary w wysokości 30.000 złotych za każdy dzień, w którym realizowana była usługa bez należytego spełnienia obowiązków w zakresie ważenia pojazdów, bez względu na to ile pojazdów wykorzystanych przez Wykonawcę nie zostało zważonych, powoduje, że wykonawca byłby karany w sytuacji, gdyby nawet bez jego winy wskazania wagi były w danym dniu nieprawidłowe w stosunku do jednego tylko pojazdu. Odwołujący wywodził, że uwzględniając warunki przedmiotowego zamówienia dziennie będzie zobligowany do wykonania około 135 ważeń pojazdów, a uwzględniając postanowienia § 10 ust. 1 pkt 29) wzoru umowy wystarczy, że tylko jeden pojazd nie zostanie zważony zgodnie z wymogami, nawet bez swojej winy, i zostanie on obciążony karą w wysokości 30.000 zł. Dodatkowo wskazywał, że wartość ładunku na jednym pojeździe waha się między 800 zł a 6500 zł, a ponadto, że wskazania wagi są elementem raportów i podstawą rozliczenia każdej tony odpadów, w związku z czym brak zważenia i tak będzie powodował brak możliwości rozliczenia ładunku. Uwzględniając powyższe, w ocenie składu orzekającego kara ta ma nieadekwatną wysokość w stosunku do wagi przewinienia i możliwością poniesienia przez Zamawiającego straty.”

Zaproszenie na konferencję

O meandrach związanych z udzielaniem i realizacją zamówień publicznych, których przedmiotem są usługi lub inwestycje związane z sektorem gospodarki odpadami komunalnymi będziemy mieli przyjemność porozmawiać z Państwem na 4.edycji Konferencji „Zamówienia publiczne w gospodarce odpadami komunalnymi” dnia 13 września 2022 r. (https://go.przetargipubliczne.pl/).

Znaczna waga, ważenia pojazdów odbierających odpady