Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2022, poz. 1549) weszła w życie w dniu 09.08.2022 r. Wraz z nią przepisy dotyczące wieloletnich planów rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych.
W czasie trwania procesu legislacyjnego Senat wniósł co prawda poprawki polegające na uchyleniu zmian w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej jako uzzwizoś), ale zostały one odrzucone przez Sejm RP.
Skoro przepisy te weszły już w życie czas na wskazanie ich słabych stron, które obiecałem omówić w artykule: „Zmiany w wieloletnim planie rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych – część 2” (w części 2. przytoczone są przepisy, które weszły w życie). Może okazać się to przydatne w sytuacji, gdy dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie będą chcieli wykorzystać zmienione przepisy art. 21 uzzwizoś jako pretekst do wydania decyzji odmawiającej zatwierdzenia taryf za wodę i ścieki. Warto też zaznaczyć, że zgodnie z treścią art. 16 ustawy nowelizującej: „Wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych uchwalone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 21 ust. 5 ustawy zmienianej w art. 3 zachowują ważność”.
Należy zwrócić uwagę, iż 14-dniowy termin wskazany w art. 21 ust. 4a uzzwizoś dotyczy wyłącznie dyrektorów RZGW w odniesieniu do obowiązkowego wydania przez nich opinii w zakresie planowanego sposobu realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych oraz wpływu planu na wysokość taryfy. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie jest związany żadnym terminem, co do przedłożenia planu wieloletniego do zaopiniowania. Może okazać się to pomocne w połączeniu z niezmienionym przecież art. 21 ust. 6 uzzwizoś, który posiada następującą treść: „W przypadku niepodjęcia uchwały w terminie, o którym mowa w ust. 5, plan stanowi podstawę do określenia i jednorazowego zatwierdzenia taryf”. Przywołany w treści tego przepisu termin (ust. 5) to 3 miesiące od dnia przedłożenia planu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Wykorzystanie tej możliwości pozwala ograniczyć (a być może całkowicie wyeliminować) wpływ negatywnej opinii dyrektora RZGW na proces zatwierdzenia taryf. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne na podstawie art. 21 ust. 5 uzzwizoś uzyska przecież ustawowo zagwarantowane prawo do określenia i jednorazowego zatwierdzenia taryf. Pisząc to, nie mam jednak żadnych złudzeń, że taka gwarancja musiałaby wynikać z wyroków sądów administracyjnych w przyszłości.
Ustawodawca przy kolejnej nowelizacji uzzwizoś nie wziął pod uwagę sprzeczności jaka wynika właśnie z art. 21 ust. 6 ustawy. Ku mojemu osobistemu zdziwieniu treść tego artykułu nie została zmieniona nowelizacją uzzwizoś, która weszła w życie 12.12.2017 roku – była to olbrzymia nowela rewolucjonizująca cały proces zatwierdzania taryf za wodę i ścieki poprzez przekazanie tych właśnie kompetencji z rąk władz samorządowych do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. W uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 05.04.2018 r. (sygn. akt II SA/Łd 158/18) możemy znaleźć następujące stwierdzenie: „Tym samym podstawa do jednorazowego uchwalenia taryfy przez przedsiębiorstwo wod-kan istnieje tylko wówczas, gdy termin 3 miesięcy upłynie bezskutecznie. Ten ostatni przepis ma charakter dyscyplinujący radę gminy do podjęcia uchwały, której przedmiotem jest przedstawiony przez przedsiębiorstwo plan (uchwała ma być podjęta, pozytywna lub negatywna) w ciągu 3 miesięcy od dnia przedłożenia planu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta)”.Owo dyscyplinowanie rady gminy ma oczywiście sens tylko i wyłącznie w przypadku, jeżeli to właśnie od tego organu samorządowego zależy zatwierdzenie taryfy dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. W momencie kiedy rada gminy nie ma takich kompetencji, może być to jedynie przyczynek do skomplikowania całego procesu zatwierdzania taryf. Pominięcie tej właśnie kwestii przy okazji kolejnej nowelizacji uzzwizoś tworzącej jednocześnie nowe, konfliktogenne obszary (a takim bezspornie jest nadawanie nowych uprawnień co do planów wieloletnich dyrektorom RZGW), może zaowocować kolejnymi, realnymi spięciami pomiędzy samorządami a Wodami Polskimi.
Niedopatrzenie ustawodawcy?
Równie przydatną okolicznością może okazać się to, iż nawet negatywna opinia dyrektora RZGW co do planowanego sposobu realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych bądź wpływu planu na wysokość taryfy nie jest podstawą do podjęcia przez radę gminy uchwały o odmowie zatwierdzenia planu wieloletniego. Można śmiało przyjąć, iż samo rozważanie, czy rada gminy może przyjąć uchwałę o odmowie zatwierdzenia planu wieloletniego (wbrew literalnemu brzmieniu przywołanej treści art. 21 ust. 5 uzzwizoś) nie ma większego sensu z uwagi na istniejące wyroki sądów administracyjnych. W uzasadnieniu prawnym przywołanego już raz wyroku WSA z Łodzi można znaleźć następujące fragmenty: „Jak już wskazano wyżej, pozbawienie rady gminy możliwości podjęcia uchwały o odmowie zatwierdzenia planu przeczyłoby zasadności powierzania gminie jakichkolwiek kompetencji w tym zakresie, iluzoryczne byłoby realizowanie wskazanych w art. 1 ustawy jej priorytetów”. Tak więc, zgodnie z treścią art. 21 ust. 5 uzzwizoś: „Plan spełniający warunki określone w ust. 3 rada gminy uchwala w terminie 3 miesięcy od dnia przedłożenia planu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta)”. Owe warunki określone są w art. 21 ust. 3 uzzwizoś, który posiada następującą treść: „Plan powinien być zgodny z kierunkami rozwoju gminy określonymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zezwolenia wydanego temu przedsiębiorstwu na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków”.
Jak widać, negatywna opinia dyrektora RZGW odnośnie planu wieloletniego nie może stanowić podstawy do podjęcia przez radę gminy uchwały o odmowie zatwierdzenia planu wieloletniego. Jest to moim zdaniem oczywiste niedopatrzenie ze strony legislatora. Podobnie jak nieuwzględnienie samego opiniowania wieloletnich planów rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych w zadaniach organu regulacyjnego wymienionych w treści art. 27a ust. 3 uzzwizoś. Kolejną kwestią, którą w przypadku występowania prób wykorzystania negatywnej opinii dotyczącej planu jako pretekstu do odmowy zatwierdzenia taryf mogą wykorzystać przedsiębiorstwa wod-kan, jest oczywisty brak delegacji ustawowej do kwestionowania przez organy regulacyjne celowości ponoszenia kosztów wynikających z tegoż właśnie planu.
Sprzeczność przepisów
Zgodnie z treścią art. 24c ust. 1 pkt 2 uzzwizoś: „Organ regulacyjny, w terminie 45 dni od dnia otrzymania wniosku, o którym mowa w art. 24b ust. 2 analizuje zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marżę zysku, oraz weryfikuje koszty, o których mowa w art. 20 ust. 4 pkt 1, pod względem celowości ich ponoszenia w celu zapewnienia ochrony interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen”. Przywołany art. 20 ust. 4 pkt 1 ustawy posiada następującą treść: „Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne ustalają niezbędne przychody, o których mowa w ust. 2, uwzględniając w szczególności:
koszty związane ze świadczeniem usług, poniesione w latach obrachunkowych obowiązywania poprzedniej taryfy, ustalone na podstawie ewidencji księgowej, z uwzględnieniem planowanych zmian tych kosztów w okresie obowiązywania taryfy”.
W tymże ustępie wymienione są jeszcze 2 punkty:
- Art. 20 ust. 4 pkt 2 uzzwizoś posiada treść: „zmiany warunków ekonomicznych oraz wielkość usług i warunki ich świadczenia”, która tożsama jest z przywołaną powyżej treścią pierwszej części art. 24c ust. 1 pkt 2 ustawy: „analizuje zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marżę zysku”,
- Art. 20 ust. 4 pkt 3 uzzwizoś: „koszty wynikające z planowanych wydatków inwestycyjnych, na podstawie planów, o których mowa w art. 21 ust. 1”.
Tak więc, organ regulacyjny może analizować zmiany warunków ekonomicznych oraz weryfikować koszty o których mowa wyłącznie w art. 20 ust. 4 pkt 1 ustawy pod względem celowości ich ponoszenia w celu zapewnienia ochrony interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen. Koszty, o których mówimy, czyli te „wynikające z planowanych wydatków inwestycyjnych , na podstawie planów, o których mowa w art. 21 ust. 1”, czyli właśnie wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych stanowią treść art. 20 ust. 4 pkt 3 uzzwizoś, czyli nie mieszczą się w art. 20 ust. 4 pkt 1 tejże ustawy i nie mogą być weryfikowane pod względem celowości ich ponoszenia. A skoro nie mogą być przez organ weryfikowane to nie mogą stanowić podstawy do odmowy zatwierdzenia taryfy na podstawie art. 24c ust. 3 uzzwizoś.
Czas pokaże, czy w przyszłości wystąpią próby wykorzystania nowych uprawnień dyrektorów RZGW do odmów zatwierdzania taryf za wodę i ścieki. Okoliczności ku temu będzie najprawdopodobniej całkiem sporo w najbliższym czasie. Mówię oczywiście o wznowieniu procesu taryfikacji wniosków dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, który ma się rozpocząć, zgodnie z zapowiedziami Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, w dniu 1 września 2022 roku. Pokładam głęboką nadzieję, iż przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne (oraz władze samorządowe) nie będą musiały wykorzystywać przedstawionych w tym artykule sposobów w celu ochrony swoich praw.
Ziemski&Partners