Opłata za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych niezgodna z obowiązującym prawem?

Rada gminy nie może uchwałą wprowadzić opłaty za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu.

Skarga na opłatę

Rada gminy wprowadziła uchwałą opłatę za usługę odprowadzania wód i opadów roztopowych. Podstawą prawną do podjęcia tej uchwały były przepisy mówiące o określaniu zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (art. 40 ust. 1 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym). Uchwała ta została zaskarżona przez mieszkańca do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu (dalej: WSA), w trybie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). W ocenie skarżącego rada gminy nie miała odpowiedniej podstawy prawnej do nakładania na mieszkańców obowiązku zawierania umów na usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Skarżący podnosił również argument, że status prawny opłaty jest niejasny i nie jest wiadome, czy jest to powszechna opłata publiczna, czy jest to sankcja za nielegalne wprowadzanie wód opadowych do kanalizacji.

Odpowiedź gminy

Gmina w odpowiedzi na skargę wniosła o jej oddalenie. Stwierdziła, że przedmiotowa opłata nie stanowi daniny publicznej, a jest jedynie wynagrodzeniem za świadczenie określonej usługi komunalnej. Podkreśliła ona jednocześnie, że brak jest jakichkolwiek uregulowań mówiących że tego rodzaju usługi świadczone mają być przez jednostki samorządu terytorialnego bezpłatnie. Gmina wskazała również, że uchwała ta wynika ze zmiany kwalifikacji wód opadowych w znowelizowanej ustawie – Prawo wodne, a co za tym idzie tryb ustalania cen i opłat za usługę odprowadzania opadów nie jest wprost uregulowany w obowiązującym prawie. Wskazała również, że opłata za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych nie dotyczy wszystkich mieszkańców, a jedynie tych którzy korzystają z infrastruktury deszczowej.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu

WSA w Opolu, w wyroku z dnia 27 maja 2021 r., sygn. akt: I SA/Op 72/21 stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały. Swoje stanowisko poparł następującymi argumentami:

1. Zaskarżona uchwała posiada wszystkie cechy aktu prawa miejscowego (jest ona źródłem powszechnie obowiązującego prawa na obszarze działania organów, które go ustanowiły; została ona ustanowiona na podstawie i w granicy ustaw przez organ samorządu terytorialnego; została ogłoszona wg zasad określonych w ustawie; normy prawne w niej zapisane mają charakter generalny i abstrakcyjny). Wprowadza ona obowiązek powinnego, powtarzalnego zachowania określonych w sposób generalny podmiotów. Jest ona również aktem administracji publicznej, a więc mogła zostać zaskarżona w trybie art. 101 ust. 1 u.s.g. a skarżący wykazał, że ingeruje ona bezpośrednio i skutecznie w jego sferę praw i obowiązków.
2. Uprawnienie rady gminy do podejmowania uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do jej kompetencji ma charakter ogólny i jednocześnie odsyłający, co oznacza, że kompetencje do podejmowania rozstrzygnięć dotyczących konkretnych zagadnień muszą być określone w ustawie szczególnej. Podstawy prawnej do ustanowienia opłaty za usługę komunalną odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemów zamkniętej lub otwartej kanalizacji deszczowej brak jest zarówno w ustawie o samorządzie gminnym, jak również w innych przepisach szczególnych, a w szczególności nie ma jej w powoływanym przez organ stanowiący w uchwale art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej. WSA w Opolu przytoczył w tym miejscu stanowisko WSA w Gdańsku (sygn. akt III SA/Gd 716/20), iż w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wskazuje się, że art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. nie może stanowić podstawy do podjęcia uchwały o charakterze aktu prawa miejscowego, nie jest to bowiem generalne upoważnienie do wprowadzania opłat o charakterze publicznoprawnym, a pojawienie się swoistego rodzaju przymusu życiowego czyni z dozwolonej przez wyżej wymieniony przepis opłaty daninę publiczną narzuconą jednostronnie przez organ.
3. Podstawą prawną do nakładania obowiązków na mieszkańców gminy nie mogą być także, zdaniem sądu, art. 40 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 oraz art. 41 u.s.g., które również zostały powołane w podstawie zaskarżonej uchwały. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że użyte w art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.g. pojęcie "zasady i tryb korzystania", zawiera w sobie kompetencję organu stanowiącego gminy do formułowania w stosunku do terenów i urządzeń użyteczności publicznej, norm i zasad prawidłowego postępowania, ustalania obowiązujących reguł zachowania się, określenia ustalonego porządku zachowania się. W ocenie Sądu wskazana regulacja prawna ani powołany też art. 41 ust. 1 u.s.g. przyznający radzie gminy kompetencję do stanowienia przepisów prawa miejscowego w formie uchwały nie mogły stanowić podstawy do konkretyzacji wobec określonych podmiotów uprawnień czy też obowiązków, w tym do określania wysokości opłat za korzystanie z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, czyli – jak to ma miejsce w niniejszej sprawie – ustanowienia opłat za korzystanie z systemów zamkniętej bądź otwartej kanalizacji deszczowej.

Konkluzja

Powyższy wyrok dowodzi istotnych problemów związanych z prawidłowym wprowadzaniem odpłatności za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Spory w tym zakresie powinny zostać przecięte jasną decyzją ustawodawcy, który winien wprowadzić klarowne reguły postępowania w tym zakresie. Na horyzoncie brak jednak niestety stosownej inicjatywy ustawodawczej.

Wyrok nie jest prawomocny.

Maciej Kiełbus

Partner Zarządzający, prawnik w ZIEMSKI&PARTNERS Kancelaria Prawna Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządu terytorialnego oraz prawa odpadowego

Karol Wundziński

Asystent w dziale prawa administracyjnego

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu