Prawo Dla Samorządu

Zdaniem WSA w Gliwicach wydanie przez Prezydenta Miasta zarządzenia zabraniającego organizowania przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt na jej terenie stanowi naruszenie zasady wolności działalności gospodarczej.

Wyrokiem z dnia 4 stycznia 2022 roku (sygn. I OSK 655/20) Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę kasacyjną Gminy od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach w przedmiocie zakazu organizowania objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt.

Wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wydanie kwestionowanego zarządzenia

Prezydent Miasta wydał zarządzenie w sprawie zakazu organizowania na terenach należących do Miasta objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt.

Rozstrzygnięciem Nadzorczym Wojewoda Śląski stwierdził nieważność ww. zarządzenia, uznając je w całości jako sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP oraz art. 7 ust. 1, art. 30 ust. 2 pkt 3, art. 33 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym i art. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców.

Zarzuty Gminy

Na powyższe rozstrzygnięcie nadzorcze Gmina reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła do sądu administracyjnego skargę, zaskarżając je w całości, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie przepisów Konstytucji, art. 2, wyrażającego zasadę demokratycznego państwa prawa, art. 22 dopuszczającego ograniczenie wolności działalności gospodarczej tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny i art. 32 stanowiącego o zasadzie równości obywateli wobec prawa oraz art. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców, który mówi o tym, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.

Stanowisko WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 8 października 2019 r. (sygn. II SA/Gl 865/19) oddalił skargę. W ocenie sądu, treść zarządzenia nie mieści się w pojęciu gospodarowania nieruchomościami komunalnymi i Skarbu Państwa, co oznacza, że Prezydent bez stosownego upoważnienia ustawowego wkroczył w sferę konstytucyjnie zagwarantowanych praw podmiotowych przedsiębiorców organizujących objazdowe przedstawienia cyrkowe, zawierające w ofercie programowej udział zwierząt.

Gmina wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną od powyższego wyroku WSA, wskazując że organ wydający zarządzenie działał na podstawie i w granicach prawa, a także że zarządzenie jako akt o charakterze wewnętrznym nie rozstrzyga o prawach podmiotów zewnętrznych.

Rozstrzygnięcie NSA

Zdaniem NSA przyjęcie przez organ samorządu terytorialnego w drodze aktu prawnego, że określona grupa podmiotów, nie może w ogóle ubiegać się o możliwość korzystania z mienia komunalnego, narusza zasadę swobody działalności gospodarczej wynikającą z art. 22 Konstytucji RP, gdyż zasada ta może być ograniczona wyłącznie w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko, gdy są konieczne w demokratycznym państwie i dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

W ocenie NSA naruszona została również fundamentalna zasada państwa prawa, wynikająca z art. 32 Konstytucji RP, zapewniająca zasadę równego traktowania przez władze publiczne, gdyż wskazane zarządzenie istotnie różnicuje sytuację prawną określonej grupy podmiotów względem pozostałych, wykluczając możliwość udostępnienia jej nieruchomości stanowiących mienie komunalne.

Zdaniem sądu nie ulega wątpliwościom, że celem Gminy było skierowanie zarządzenia do kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, jednak wywołuje ono skutki bezpośrednio, także poza sferą wewnątrzadministracyjną.

Generalne uprawnienie organu jednostki samorządu terytorialnego do wywierania wpływu na sytuację prawną podmiotów znajdujących się poza strukturą administracji publicznej może mieć miejsce wyłącznie na podstawie i w granicach prawa.

Trybunał Konstytucyjny przy ocenie, czy doszło do naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP zaleca zastosowanie testu równości. W niniejszej sprawie przeprowadzenie powyższego testu nie pozwala potwierdzić spełnienia któregokolwiek ze wskazanych wymogów.

Dokonane w zarządzeniu Prezydenta wyróżnienie i odmienne potraktowanie podmiotów organizujących przedstawienia cyrkowe z udziałem zwierząt, nosi cechy dyskryminacji, rozumianej jako tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej kategorii oraz nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych.

W zakresie skutków prawnych zdaniem NSA, przedmiotowe zarządzenie oddziałuje na sytuację prawną podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji, ograniczając dostęp do mienia publicznego, które ze swojej istoty ma służyć wszystkim.

W związku z powyższym w ocenie NSA skarga, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw, podlegała oddaleniu na podstawie art. 184 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Podsumowanie

Powyższy wyrok jest kolejnym stanowiskiem sądów administracyjnych w sprawie wprowadzania przez gminy zakazów organizacji na ich terenie przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt.

Zakaz organizowania przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt