Prawo Dla Samorządu

Na stronach Sejmu RP pojawił się rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw. Wśród wielu zmian przewiduje on nowe uregulowania w zakresie ustanawiania stref czystego transportu.

Wprowadzenie

Strefy czystego transportu są już obecnie regulowane w art. 39 i 40 ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych[1] (dalej: u.e.p.a.). Są one podstawą do podjęcia przez radę gminy odpowiedniej uchwały. Ustanowienie strefy wiąże się z wprowadzeniem ograniczenia możliwości wjazdu w jej granice pojazdów innych, niż określone w ustawie (np. elektryczne) lub w uchwale wprowadzającą strefę (rada może określić kolejne wyjątki). Zgodnie z ustawą przesłanką ustanowienia strefy jest przede wszystkim odpowiednia wielkość gminy oraz charakter jej zabudowy. Jak bowiem stanowi art. 39 ust. 1 u.e.p.a. może to nastąpić w gminie liczącej powyżej 100 000 mieszkańców dla terenu śródmiejskiej zabudowy lub jej części, stanowiącej zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze śródmieścia (pomijając pozostałe wymogi).

Propozycja modyfikacji dotychczasowych rozwiązań w tym zakresie jest jednym z elementów rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw[2]. Projektodawcy dostrzegli, że obowiązujące przepisy nie były zbyt chętnie wykorzystywane przez gminy. Zdecydowano się zatem na zaproponowanie zmiany zasad i trybu ustanawiania stref czystego transportu, z których najważniejsze zostały opisane poniżej.

Nowe rozwiązania

Zgodnie z projektowanym art. 39 ust. 1 w celu ograniczenia negatywnego oddziaływania emisji zanieczyszczeń z transportu na zdrowie ludzi i środowisko na terenie gminy można ustanowić strefę czystego transportu obejmującą drogi, których zarządcą jest gmina, do której zakazuje się wjazdu pojazdów samochodowych w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym innych niż:

1) elektryczne;

2) napędzane wodorem;

3) napędzane gazem ziemnym;

4) wyłączone na podstawie uchwały rady gminy, zgodnie z ust. 4.

Nastąpić ma zatem odejście od limitu mieszkańców oraz sprecyzowania charakteru obszaru, którego ma dotyczyć strefa. Zwiększyłoby to liczbę gmin, w których mogłyby być ustanawiane strefy.

Wyjątki od zakazu wjazdu pojazdów samochodowych wciąż wynikać miałyby z ustawy oraz ewentualnie z uchwały. Rada mogła ustanawiać wyjątki podmiotowe i przedmiotowe, co w ocenie projektodawców dawałoby jej dużą elastyczność[3].

Oprócz „stałych” wyjątków wynikających z ustawy lub uchwały, rada gminy mogłaby dopuścić wjazd do strefy, w godzinach 9–17 w okresie nie dłuższym niż 3 lata od dnia ustanowienia strefy, także innych pojazdów – pod warunkiem uiszczenia opłaty. Opłata taka nie mogłaby być wyższa niż:

1) 2,50 zł za godzinę w przypadku opłaty jednorazowej;

2) 500 zł w przypadku opłaty abonamentowej za jeden miesiąc.

Dochody z niej mogłyby być zaś przeznaczane na cele określone w projekcie (m.in. zakup autobusów zeroemisyjnych, tramwajów lub innych środków transportu zbiorowego).

Przepisy miałyby regulować również kwestię nalepek na pojazdy uprawnione do wjazdu (w tym wyjątków od ich stosowania oraz należnej opłaty).

Strefa byłaby ustanawiania w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego, na okres nieoznaczony lub oznaczony (nie krótszy niż 5 lat). Rządowy projekt ustawy przewiduje określenie obligatoryjnych elementów, które miałyby się w niej znaleźć (dotyczące m.in. sposobu organizacji ruchu). Zaproponowano również przepisy dotyczące przygotowania projektu uchwały przez wójta i dalszego z nim postępowania, w tym przewidujące obligatoryjne konsultacje publiczne oraz rozpatrywanie zgłoszonych podczas nich uwag. Co ciekawe, rada gminy miałaby podejmować uchwałę w sprawie ustanowienia strefy w terminie 60 dni od dnia otrzymania projektu.

Granice strefy miałyby być oznaczane znakami drogowymi.

Przepisy przejściowe

Przewidziano również przepisy dostosowujące i przejściowe. Strefy czystego transportu ustanowione przed wejściem w życie projektowanej nowelizacji miałyby stać się strefami czystego transportu w rozumieniu zmienionych przepisów. Ważne pozostawałyby dotychczasowe oznaczenia pojazdów napędzanych gazem ziemnym. Natomiast nowy przepis dotyczący oznaczania pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy nalepką miałby być stosowany po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia ministra do spraw energii, określającego wzór tejże nalepki.

Podsumowanie

Omawiany projekt pozostawia gminie dużą dozę samodzielności, zapewniając jednocześnie pewne minimalne gwarancje członkom wspólnoty samorządowej (konsultacje z obligatoryjnym rozpatrywaniem uwag). Jeżeli przepisy weszłyby w życie w zaproponowanym brzmieniu, rada gminy mogłaby ustanowić rozwiązania dopasowane do uwarunkowań lokalnych. Wydaje się, że rzeczywiście może to wpłynąć na znacznie częstsze ustanawianie stref czystego transportu – nawet, jeżeli będą one bardziej elastyczne niż chcieliby tego najzagorzalsi zwolennicy ograniczenia wjazdu samochodów do miast.

[1] Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 110).

[2] Druk nr 1633 Sejmu IX kadencji, https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=586321352CC47BC7C12587680038CF81 [dostęp: 12.10.2021].

[3] W uzasadnieniu projektu podano przykłady potencjalnych wyjątków, obejmujące mieszkańców lub przedsiębiorców, bez względu na kategorię wykorzystywanych pojazdów, a nawet powiązanie możliwości wjazdu ze strefy ze spełnieniem odpowiedniej normy emisji spalin (s. 31 uzasadnienia rządowego projektu ustawy).

Strefy czystego transportu - nowe otwarcie?