Prawo Dla Samorządu

Stan epidemii SARS-COV-2 wymagał od organów administracji publicznej szybkich i zdecydowanych działań. Spowodował też wiele problemów związanych z organizacją pracy najważniejszych instytucji państwowych i samorządowych, a wprowadzone zmiany prawne zmieniły zakres kompetencji i sposób ich działania.

Wyrokiem z dnia 30 marca 2021 roku (sygn. II GSK 144/21) Naczelny Sąd Administracyjny (dalej NSA) stwierdził, że Wójt/Burmistrz/Prezydent Miasta nie może poprzez zarządzenie wpłynąć na treść uchwały Rady Gminy dot. opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na terenie gminy, w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.) i rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii.

Burmistrz zarządzeniem z dnia 23 marca 2020 r. zadecydował o czasowym odstąpieniu od poboru opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na terenie miasta w związku z zagrożeniem epidemiologicznym związanym z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS-CoV-2. Tym samym Burmistrz w drodze zarządzenia zaingerował w materię regulowaną uchwałą rady miasta w sprawie ustalenia stref płatnego parkowania, wysokości stawek opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w tych strefach, wysokości opłaty dodatkowej i sposobu poboru tych opłat.

Wojewoda Śląski rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność zarządzenia Burmistrza jako sprzecznego z art. 41 ust. 2 u.s.g. W jego ocenie akt Burmistrza nie stanowił przepisów porządkowych o których mowa w art. 40 i 41 u.s.g. gdyż nie spełniał on łącznie dwóch przesłanek: 1) materia podlegająca unormowaniu nie może być uregulowana w innych przepisach powszechnie obowiązujących; 2) wprowadzenie określonych norm musi być uzasadnione ze względu na ochronę życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Spór miał rozstrzygnąć Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (WSA), który oddalił skargę miasta na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody. W uzasadnieniu sąd wskazał, że ustanowienie przepisów porządkowych nie było niezbędne dla ochrony wartości podanych w przepisie art. 40 ust. 3 u.s.g. Sąd uznał też, że podnoszone przez gminę argumenty, iż parkomaty były nośnikiem wirusa w żaden sposób nie dowodziły, że na terenie miasta wystąpiła nadzwyczajna sytuacja, inna niż na terytorium reszty kraju, zaznaczając również że nie był to przypadek niecierpiący zwłoki, o którym mowa w art. 41 ust. 2 ww. ustawy. WSA podkreślił również, że przepisy porządkowe można wydawać tylko w przypadkach realnego i nagłego zagrożenia dla chronionych dóbr, którego nie da się wyeliminować w żaden inny sposób. W ocenie Sądu działanie parkomatów zbliżone jest do używania bankomatów oraz płatności gotówką w sklepach, aptekach itp. Trudności organizacyjne, związane z dezynfekcją urządzeń i przyjmowaniem gotówki, są podobne. Nie sposób jednak utrzymywać, że chodzi o sytuacje niemożliwe do rozwiązania. W żaden nie zostało też przez stronę wykazane, aby chodziło o przypadek niecierpiący zwłoki, upoważniający Burmistrza do stanowienia przepisów porządkowych.

Miasto złożyło skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA stwierdził, że skarga zawiera liczne wady zarówno w zakresie formułowania zarzutów jak i ich uzasadnienia, co ogranicza możliwość kontroli zaskarżonego wyroku WSA. W uzasadnieniu wyroku NSA o sygn. II GSK 144/21 wskazano, że jest to rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody jest zasadne i właściwie zinterpretował on termin „przepis porządkowy” w rozumieniu u.s.g. w związku z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Zaznaczył on również, że Przepisy porządkowe w gminie mogą być wydawane w oparciu o art. 40 ust. 3 u.s.g., jeśli wystąpią kumulatywnie dwie przesłanki:

tzw. przesłanka obiektywna, dotycząca stanu prawnego, tj. brak uregulowania danego zakresu w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,
tzw. przesłanka subiektywna, dotycząca stanu faktycznego, tj. powstanie sytuacji niezbędności wprowadzenia regulacji przeciwdziałającej zagrożeniu życia lub zdrowia obywateli albo konieczności zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Skarżący kasacyjnie w żaden sposób nie odniósł się do występowania tych przesłanek, przez co NSA, związany treścią skargi (art. 183 § 1 p.p.s.a.) nie mógł tego zakwestionować.

Czy w czasie pandemii wójt może zastąpić radę gminy?