Prawo Dla Samorządu

Od 2019 r. zamawiający udzielający zamówień na odbiór odpadów komunalnych obowiązani są w dokumentach zamówienia oraz w umowie w sprawie zamówienia publicznego sformułować reguły dotyczące szczegółowego sposobu postępowania w przypadku stwierdzenia nieselektywnego zbierania odpadów (art. 6d ust. 4 pkt 4a u.c.p.g. oraz art. 6f ust. 1a pkt 7 u.c.p.g.).

Obowiązek ten powstaje niezależnie od określenia bądź nieokreślenia w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy warunków uznania, że odpady zbierane są w sposób selektywny (art. 4 ust. 2a pkt 5 u.c.p.g.). Niemniej jednak, jeżeli takie regulacje zostały wyrażone w regulaminie, to należy je uwzględnić, kreując dokumenty zamówienia oraz treść przyszłej umowy. Każdorazowo warto jednak mieć na względzie, płynące z orzecznictwa, wnioski dotyczące naruszania bądź nienaruszania przez właścicieli nieruchomości reguł dotyczących selektywnego zbierania odpadów. Niewątpliwie bowiem ustanowione względem wykonawcy reguły weryfikacji selektywnej zbiórki odpadów, powinny być skorelowane z działaniami gminy w zakresie zapewnienia selektywnego zbierania odpadów przez właścicieli nieruchomości, w tym prowadzonymi przez organ wykonawczy postępowaniami o nałożenie tzw. opłaty podwyższonej.

Obowiązek selektywnego zbierania odpadów oraz obowiązek kontroli tego stanu

Jak trafnie zauważyła RIO w Szczecinie w uchwale z dnia 2 stycznia 2020 r., I.6.K.2020, „znowelizowana - z dniem 6 września 2019 r. ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1579) - ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2010 ze zm.) nie przewiduje zbierania i gromadzenia odpadów w sposób inny niż selektywny. Stanowi o tym art. 5 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy, zgodnie z którym, właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku, poprzez zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych, zgodnie z wymaganiami regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy”.

Weryfikacja spełniania przez właścicieli nieruchomości ww. obowiązku następuje m.in. w toku realizacji usługi przez operatora odbierającego odpady komunalne. Jest to obowiązek ustawowy wskazanej kategorii podmiotów, na co wprost wskazuje art. 6ka ust. 1 u.c.p.g., zgodnie z którym „w przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający odpady komunalne przyjmuje je jako niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i powiadamia o tym wójta, burmistrza lub prezydenta miasta oraz właściciela nieruchomości”. Operator odbioru odpadów, jako podmiot działający w terenie i bezpośrednio realizujący usługę odbioru odpadów komunalnych, ma największą sposobność ku temu, aby zidentyfikować niedopełnienie przez właściciela nieruchomości, obowiązku selektywnej zbiórki odpadów. Jednocześnie to na jakich zasadach powyższe ma nastąpić, w zakresie kontraktowym, reguluje zamawiający w dokumentach zamówienia oraz w umowie o zamówienie publiczne.

Możliwość skutecznego wykorzystania działań operatora odbioru odpadów w weryfikacji spełniania przez właścicieli nieruchomości, ciążących na nich, obowiązków w zakresie selektywnej zbiórki odpadów potwierdza m.in. stan faktyczny, o którym mowa w wyroku WSA w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2021 r., I SA/Gd 105/21, w którym to operator stwierdził nieprawidłową zbiórkę odpadów selektywnych – w pojemniku na szkło znajdowały się odpady komunalne zmieszane. Ta okoliczność faktyczna została potwierdzona dokumentacją fotograficzną. Jednocześnie pismem z dnia 23 lipca 2020 r. Spółdzielnia (właściciel nieruchomości) została powiadomiona o nieprawidłowej zbiórce odpadów oraz o możliwości określenia podwyższonej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez Prezydenta w przypadku ponownego potwierdzenia braku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W dniu 28 lipca 2020 r. operator ponownie stwierdził, iż mieszkańcy ww. nieruchomości nie posegregowali odpadów. Odpady zostały odebrane jako zmieszane. Ponownie została także sporządzona dokumentacja zdjęciowa, a organ wykonawczy wszczął stosowne postępowanie administracyjne względem właściciela nieruchomości.

Odpowiednie dokumentowanie przez operatora nieselektywnego zbierania odpadów

Przepis art. 6ka ust. 1 u.c.p.g. stanowi źródło obowiązku operatora odpadów komunalnych do weryfikowania selektywnego zbierania odpadów komunalnych przez właścicieli nieruchomości oraz powiadamiania o przypadkach naruszenia tego obowiązku, zarówno organ wykonawczy gminy, jak i właściciela nieruchomości. Nie ustanawia on jednak żadnych obowiązków o charakterze dowodowym. Wskazana kwestia, m.in. ze względu na zasadność posiadania materiału dowodowego na potrzeby postępowania administracyjnego ws. opłaty podwyższonej powinna być uregulowana w dokumentach zamówienia oraz umowie w sprawie zamówienia publicznego. Dysponowanie odpowiednim materiałem, w szczególności w postaci zdjęć, nagrań, raportów, stanowiło okoliczność, na którą uwagę zwracały sądy administracyjne (m.in. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2021 r., I SA/Gd 105/21; wyrok WSA w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2021 r., I SA/Gd 106/21; wyrok WSA w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2021 r., I SA/Gd 107/21; wyrok WSA w Szczecinie z dnia 4 marca 2021 r., I SA/Sz 978/20; wyrok WSA w Gliwicach z dnia 28 stycznia 2021 r., I SA/Gl 1325/20). W wyroku WSA w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2021 r. wskazano, m.in. że „fakt nieselektywnego zbierania odpadów komunalnych potwierdza znajdująca się w aktach dokumentacja zdjęciowa.(…). z dokumentacji zdjęciowej i notatek służbowych bezsprzecznie wynika, że w pojemniku na szkło znalazły się odpady zmieszane, co skutkowało podwyższeniem opłaty za wywóz nieczystości”.

Stopień zanieczyszczenia strumienia odpadów

Niekiedy w dokumentach zamówienia, a częstokroć w pytaniach względem nich kierowanych przez wykonawców, pojawiającą się kwestią jest stopień zanieczyszczenia strumienia odpadów, który aktualizuje po stronie operatora obowiązek uznania odpadów za zebrane w sposób nieselektywny. Do wspomnianej problematyki odniósł się WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 4 marca 2021 r., I SA/Sz 978/20, oceniając stan faktyczny, w którym decyzję ws. opłaty podwyższonej wydano wobec uprzednich ustaleń operatora, iż „mieszkańcy nieruchomości przy ul. [...], nie realizują obowiązku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Podczas czynności stwierdzono, że w pojemnikach przeznaczonych na odpady zmieszane znajdowały się odpady, które powinny zostać zebrane selektywnie, m.in. opakowania z tworzyw sztucznych, opakowania ze szkła, makulatura, odpady opakowaniowe z metali oraz odpady kuchenne”. W przywołanym orzeczeniu WSA uznał, że „bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy byłoby też badanie, ile odpadów zostało zebranych w sposób selektywny, a ile w sposób nieselektywny, w sytuacji stwierdzenia, iż część odpadów podlegających selekcji umieszczono w pojemnikach na odpady zmieszane. Selekcja (…) polegała na gromadzeniu odpadów w pojemnikach lub workach w kolorze: niebieskim – dla odpadów papieru i tektury; żółtym – dla odpadów metalu, tworzyw sztucznych oraz opakowań wielomateriałowych i zielonym – dla odpadów szkła. (…) Sąd podziela przy tym powołany w zaskarżonej decyzji, a obecny w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd, że dla przyjęcia prawidłowej wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie ma znaczenia to, czy stwierdzone nieprawidłowości miały charakter <incydentalny> (tak wyrok WSA w Szczecinie z dnia 29 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Sz 833/17 – pogląd ten został zaakceptowany przez NSA w wyroku z dnia 18 października 2018 r. sygn. akt II FSK 984/18, pogląd taki wyrażały również WSA w Gliwicach w wyroku z 6 marca 2019 r. sygn. akt I SA/Gl 1067/18, czy WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 14 stycznia 2021 r. sygn. akt I SA/Sz 760/20)”.

Osoby zainteresowane problematyką zamówieniowych aspektów gospodarki odpadami komunalnymi serdecznie zapraszamy na 3. edycję konferencji „Zamówienia Publiczne w Gospodarce Odpadami Komunalnymi”, która odbędzie się 14 września 2021 r., w trakcie której nie tylko będzie można wysłuchać zaplanowanych wystąpień, ale również porozmawiać z prelegentami na co dzień współpracującymi z kancelarią Dr Krystian Ziemski & Partners.

Reguły postępowania wykonawcy w przypadku nieselektywnego zbierania odpadów