Prawo Dla Samorządu

Zdarza się, że wydana decyzja administracyjna, pod wpływem zmiany okoliczności faktycznych lub innych czynników, rozmija się z naszymi oczekiwaniami. Czy możemy zmienić lub uchylić taką decyzję? W dzisiejszym artykule wyjaśniamy, jak zastosować tryb przewidziany w art. 155 kpa.

Procedura uregulowana w art. 155 kpa[1] jest jednym z nadzwyczajnych trybów wzruszenia ostatecznej decyzji administracyjnej. Zmiana lub uchylenie decyzji administracyjnej w postępowaniu prowadzonym na podstawie tego przepisu jest dopuszczalna pod następującymi warunkami:

- strona wyraża zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji;

- uchylenie lub zmiana dotyczy decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo;

- uchyleniu lub zmianie decyzji nie sprzeciwiają się przepisy szczególne;

- za uchyleniem lub zmianą decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony.

Zgoda strony

W doktrynie wskazuje się, że zgoda strony musi być udzielona wprost i wyraźnie, przez stosowne oświadczenie złożone organowi[2]. Za wyrażenie zgody uznaje się także złożenie przez stronę wniosku o uchylenie bądź zmianę decyzji na podstawie tego przepisu[3]. Ponadto, zgoda musi być wyrażona przez wszystkie strony postępowania poprzedzającego wydanie decyzji[4].

Charakter decyzji

Z treści art. 155 kpa wynika wprost, że decyzja, która ma zostać uchylona lub zmieniona musi być ostateczna i przyznawać stronie określone prawo. Zarówno sądy administracyjne, jak i przedstawiciele doktryny liberalizują nieco ten warunek, wskazując, że przepis ten znajdzie zastosowanie nie tylko do decyzji uprawniających, ale także do decyzji zobowiązujących, bowiem tego typu rozstrzygnięcia także kształtują sytuację prawną strony[5]. Warto tutaj zauważyć, że omawiany przepis ma zastosowanie zarówno do decyzji wadliwych, jak i niewadliwych.

Interes społeczny i słuszny interes strony

Wydanie decyzji w omawianym trybie poprzedza badanie, czy spełnione zostały przesłanki interesu społecznego lub słusznego interesu strony. Co ważne, zastosowanie przez ustawodawcę spójnika „lub” wskazuje, że wystarczy, aby spełniona została jedna z nich. Warto jednak pamiętać, że przesłanki te nie mogą się wzajemnie wykluczać. Niedopuszczalne będzie więc uchylenie decyzji w imię słusznego interesu strony, w sytuacji gdy będzie to oczywiście sprzeczne z interesem społecznym.

Interes społeczny, jak i słuszny interes strony to pojęcia niedookreślone, nieuregulowane w przepisach prawa. Zaproponowanie uniwersalnej definicji tych pojęć byłoby niezwykle trudne, biorąc pod uwagę różnorodne i nierzadko skomplikowane okoliczności postępowań administracyjnych. Orzecznictwo jest zatem zgodne, że skonkretyzowanie tych pojęć należy do organu oceniającego możliwość zastosowania art. 155 kpa w danej sprawie[6]. Decyzja kończąca postępowanie w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji ma więc charakter uznaniowy.

Zakaz merytorycznego rozpoznania sprawy

Warto zauważyć, że postępowanie na podstawie art. 155 kpa nie jest trzecią instancją i nie należy jej tak traktować. To oznacza, że organ rozpoznający zasadność zmiany lub uchylenia decyzji, dokonuje wyłącznie oceny przesłanek wymienionych w tym przepisie, pod kątem już zgromadzonego materiału dowodowego. Organ nie rozpoznaje merytorycznie sprawy, a strona nie ma prawa tego oczekiwać.

Pierwszeństwo innych trybów nadzwyczajnych

Ograniczeniem w skorzystaniu z procedury przewidzianej w art. 155 kpa jest pierwszeństwo innych trybów nadzwyczajnych. Mowa o stwierdzeniu nieważności decyzji, czy wznowieniu postępowania. Wystąpienie przesłanek do zastosowania tych trybów, uniemożliwi skorzystanie z uprawnienia przysługującego na mocy art. 155 kpa.

Warto zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do innych trybów nadzwyczajnych, oceny zasadności zmiany lub uchylenia decyzji dokonuje organ, który ją wydał. Rozwiązanie to wydaje się logiczne, biorąc pod uwagę omówiony wyżej zakaz merytorycznego rozpoznania sprawy. Różnicą jest też brak przesłanki czasowej do uchylenia decyzji na podstawie art. 155 kpa, co oznacza, że decyzja taka może zostać uchylona lub zmieniona niezależnie od tego, ile czasu upłynęło od jej wydania.

Podsumowanie

Tryb przewidziany w art. 155 kpa jest jednym z nadzwyczajnych trybów wzruszania ostatecznych decyzji administracyjnych. Jego zastosowanie jest więc uzależnione od wystąpienia szeregu przesłanek, związanych z samą decyzją, bądź sytuacją stron. Należy jednak pamiętać, że ostateczne rozstrzygnięcie co do uchylenia lub zmiany decyzji w omawianym trybie należy do uznania organu, który może, ale nie musi spełnić naszego żądania.

[1] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735).

[2] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 17, Warszawa 2021, art. 155.

[3] Wyrok WSA w Warszawie z 20.09.2016 r., II SA/Wa 495/16, LEX nr 2137484.

[4] Wyrok NSA z 23.06.2020 r., II OSK 3723/19, LEX nr 3039373.

[5] Zob. Wyrok NSA z 3.07.2008 r., II OSK 771/07, LEX nr 485362, Wyrok WSA w Warszawie z 5.03.2020 r., VII SA/Wa 1978/19, LEX nr 3020215, Wyrok WSA w Warszawie z 12.03.2019 r., VII SA/Wa 1455/18, LEX nr 2657218 oraz A. Wróbel [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX/el. 2021, art. 155.

[6] Por. np. Wyrok WSA w Olsztynie z 18.03.2021 r., II SA/Ol 43/21, LEX nr 3164010, Wyrok WSA w Warszawie z 20.09.2016 r., II SA/Wa 495/16, LEX nr 2137484.

Zmiana (uchylenie) decyzji w trybie nadzwyczajnym