Prawo Dla Samorządu

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że strona postępowania może zawnioskować o kopię akt sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wyrokiem z dnia 25 stycznia 2021 roku (sygn. I OSK 3898/18) uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (WSA) z dnia 27 marca 2018 roku (sygn. I SA/Wa 1746/17) w sprawie odmowy wydania na wniosek strony kserokopii akt sprawy przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi odmówił stronie sporządzenia kserokopii całości akt sprawy, które miały stanowić podstawę złożenia skargi do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego. Minister powołał się na treść art. 73 par. 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Stwierdził on przy tym, że czynność taka nie mieści się w ramach prawa do wglądu w akta sprawy. Decyzję tę podtrzymał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, oddalając skargę na działania ministra.

WSA, dekodując zawartą w art. 73 k.p.a. normę w sposób literalny, stwierdził w uzasadnieniu swojego orzeczenia, że strona poza czynnościami, które wykonuje sama w zakresie dostępu do akt może jedynie żądać uwierzytelnienia odpisów lub sporządzonych kopii.

Skarżący powołał się w skardze kasacyjnej na naruszenie przez WSA prawa materialnego w postaci zastosowania błędnej wykładni wyżej wspomnianego przepisu. Przypomnijmy, że w zakresie realizacji przez strony postępowania administracyjnego prawa dostępu do akt sprawy mieści się: wgląd, sporządzanie notatek, kopii i odpisów (art. 71 par. 1 k.p.a.). Stanowisko sądów administracyjnych w stosowaniu tego przepisu nie było jednak jednorodne i dochodziło do rozbieżności w orzecznictwie. W ich wyniku Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do NSA o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie, czy w ramach uprawnień z art. 73 par. 1 k.p.a. mieści się sporządzenie przez organ, w sposób wynikający z posiadanych możliwości technicznych i organizacyjnych, na wniosek strony, kopii dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy. Skład siedmiu sędziów NSA stwierdził, że w ramach udostępnienia akt stronie mieści się wspomniane wcześniej sporządzanie kopii (Uchwała NSA z dnia 8 października 2018 r., sygn. akt I OPS 1/18).

NSA w uchwale zwrócił też uwagę na nierówności wynikające z braku dostępu do urządzeń technicznych, nieumiejętności ich obsługi przez wszystkich obywateli lub ich niższy status materialny, ograniczenie prawa dostępu do akt naruszałoby w konsekwencji zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP). Argumenty te przemawiają zatem za wyjściem poza literalne brzmienie art. 73 par. 1 k.p.a., a co za tym idzie rozszerzenie uprawnień strony na możliwość żądania od organu sporządzenia kopii dokumentów w razie uzasadnionej potrzeby. Uprawnienie to realizuje wówczas wartości procesu administracyjnego i nie odbiega od możliwości stron w procesie karnym czy cywilnym.

Utrzymując linię orzeczniczą wyrażoną w uchwale o sygn. I OPS 1/18 NSA uznał skargę kasacyjną strony za zasadną. NSA, uchylając wcześniejszy wyrok WSA, zwrócił również uwagę na naruszenie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c) Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w związku z koniecznością rozważenia słusznego interesu skarżącego (art. 7 k.p.a.) i pogłębiania zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej (art. 8 par. 1 k.p.a.). W tym kontekście skarżący trafnie zauważył w skardze kasacyjnej pominięcie przez sąd I instancji okoliczności sprawy takich jak: odległość miejsca zamieszkania strony od siedziby organu, szacunkowego czasu dojazdu, podeszłego wieku i złego stanu zdrowia, które mogą uniemożliwić stronie stawiennictwo w siedzibie organu celem samodzielnej realizacji prawa dostępu do akt postępowania. Okoliczności te również powinny być brane pod uwagę przy dekodowaniu art. 73 par. 1 k.p.a.

Organ może skopiować akta sprawy na wniosek strony