Prawo Dla Samorządu

Zarówno przepisy nowego Prawa Zamówień publicznych, jak i Kodeksu cywilnego, nie nakładają na Zamawiającego obowiązku weryfikacji, czy w umowach o roboty budowlane, których termin wykonania wynosi do 12 miesięcy, Wykonawca dokonał wypłaty wynagrodzenia na rzecz swoich Podwykonawców. Zaniechanie tej czynności naraża jednak Zamawiającego na odpowiedzialność majątkową oraz z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Na wstępie należy wskazać, że niniejszy artykuł dotyczy podwykonawstwa, zgłoszonego zgodnie z przepisem art. 464 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych, Dz.U. z 2019 r., poz. 2019 ze zm. (zwana dalej ,,Prawem zamówień publicznych” lub ,,p.z.p.”).

Przepisy Prawa zamówień publicznych, wymagają od Wykonawców przedstawienia dowodów wykonania zapłaty na rzecz podwykonawców, jedynie w kontraktach dotyczących robót budowlanych, których termin wykonania przekracza 12 miesięcy, o czym stanowi art. 447 ust. 1 p.z.p.:

,,1. W przypadku zamówień na roboty budowlane, których termin wykonywania jest dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli umowa przewiduje zapłatę:

1)wynagrodzenia należnego wykonawcy w częściach, warunkiem zapłaty, przez zamawiającego, drugiej i następnych części należnego wynagrodzenia za odebrane roboty budowlane jest przedstawienie dowodów zapłaty wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom i dalszym podwykonawcom, o których mowa w art. 464 ust. 1, biorącym udział w realizacji odebranych robót budowlanych;

2)całości wynagrodzenia należnego wykonawcy po wykonaniu całości robót budowlanych, zamawiający jest obowiązany przewidzieć udzielanie zaliczek, przy czym udzielanie kolejnych zaliczek przez zamawiającego wymaga przedstawienia dowodów zapłaty wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom i dalszym podwykonawcom, o których mowa w art. 464 ust. 1, biorącym udział w realizacji części zamówienia, za którą zaliczka została wypłacona”.

Dokonując wnioskowania a contrario (z przeciwieństwa), uznać zatem należy, że w przypadku umów na roboty budowlane, których termin wykonania wynosi do 12 miesięcy, zapłata wynagrodzenia na rzecz Wykonawcy, nie powinna być warunkowana przedstawieniem przez niego dowodów dokonania zapłaty wynagrodzenia na rzecz podwykonawców.

Niestety Zamawiających, którzy przyjmą taki tok rozumowania może czekać niemiła niespodzianka.

Przepis art. 465 ust. 1 i 8 p.z.p., stanowi iż:

,,1. W przypadku umów, których przedmiotem są roboty budowlane, zamawiający dokonuje bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub który zawarł przedłożoną zamawiającemu umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę.

8. Do zasad odpowiedzialności zamawiającego, wykonawcy, podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy z tytułu wykonanych robót budowlanych stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej”.

Ustęp pierwszy cytowanej normy, konstytuuje obowiązek po stronie Zamawiającego, do zapłaty wymagalnego wynagrodzenia Podwykonawcom, w przypadku gdy Wykonawca uchyla się od jego spełnienia. Przepis (jak i cała regulacja Prawa zamówień publicznych) nie określa czy i jakie czynności powinny zostać przez niego podjęte w celu przesądzenia, czy Wykonawca uchyla się od zapłaty wynagrodzenia Podwykonawcom. Sugerując się zatem brakiem zastrzeżenia przez ustawodawcę konkretnych obowiązków po stronie Zamawiającego oraz ograniczeniem zastrzeżenia przedstawiania dowodów zapłaty wynagrodzenia do kontraktów, których okres wykonania przekracza 12 miesięcy, można by postawić tezę, iż Zamawiający nie ma obowiązku podejmować czynności weryfikujących zapłatę wynagrodzenia na rzecz Podwykonawców.

Teza ta choć wydaje się poprawna, rodzi jednakże ryzyko poniesienia odpowiedzialności wobec Podwykonawcy, który nie otrzymał wynagrodzenia od Wykonawcy. Podstawę takiej odpowiedzialności stanowić będzie przepis art. 6471 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm. (zwana dalej ,,Kodeksem cywilnym” lub ,,k.c.”): ,,Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.”, którego zastosowania nie wyłączają, lecz wręcz potwierdzają przepisy Prawa zamówień publicznych (wyżej cytowany przepis art. 465 ust. 8 p.z.p.).

Jeżeli zatem Zamawiający nie zweryfikuje, czy Podwykonawcy (zgłoszeni zgodnie z art. 464 p.z.p.), otrzymali należne im wynagrodzenie, a następnie wypłaci całość wynagrodzenia Wykonawcy, narazi się na odpowiedzialność wobec Podwykonawców. Oczywiście, w takim przypadku, Zamawiający będzie mógł dochodzić ,,nadpłaconej” części wynagrodzenia od Wykonawcy, jednakże będzie się to wiązało z koniecznością poniesienia ciężaru wytoczenia powództwa oraz ryzyka jego niewypłacalności.

Brak weryfikacji zapłaty wynagrodzenia Podwykonawcom, może również doprowadzić do odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Takie stanowisko zajęła Główna Komisja Orzekająca (zwana dalej ,,Komisją”) w orzeczeniu z dnia 21 czerwca 2018 r. w sprawie o sygn. akt BDF1.4800.48.2018z., wskazując iż: ,,Zapłata wynagrodzenia na rzecz wykonawcy, bez uprzedniej weryfikacji faktu uregulowania przez ten podmiot należności wobec podwykonawcy dokonana została z naruszeniem art. 6471 § 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (…) Stosownie do art. 143c ust. 1 Pzp (przepis stanowiący odpowiednik przepisu art. 465 p.z.p. – przyp. aut.), zamawiający dokonuje bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę zamówienia na roboty budowlane. W stanie faktycznym niniejszej sprawy zamawiający w dniu 21 listopada 2014 r. zatwierdził do wpłaty, a następnie w dniu 12 grudnia 2014 r. dokonał zapłaty całości kwoty wynikającej z faktury wystawionej przez wykonawcę, co miało miejsce w warunkach braku potwierdzenia zapłaty wymagalnego wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy.”. Zgodnie z powyższym, Komisja uznała, że na Zamawiającym spoczywa obowiązek ustalenia, czy wynagrodzenie zostało wypłacone Podwykonawcom, któremu uchybienie świadczy o naruszeniu przepisu art. 11 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, t.j.: Dz.U. z 2021 r., poz. 289, które stanowią iż:

Art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

,,Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków”.

Art. 16 ust. 1 ww. ustawy:

,,Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, w tym obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat albo oprocentowanie tych należności”.

Konkludując, w świetle powyższej analizy, uznać należy że Zamawiający powinni weryfikować, czy zgłoszonym Podwykonawcom zostało wypłacone wynagrodzenie przez Wykonawców, również w przypadku, gdy umowy na roboty budowlane, zostały zawarte na okres do 12 miesięcy. Powyższe pozwoli zabezpieczyć się przed odpowiedzialnością majątkową, a także ryzykiem odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

TAGI: Przetargi, Bezpośrednia zapłata, Dyscyplina finansów publicznych, Podwykonawcy, Roboty budowlane,

Czy Zamawiający musi zweryfikować zapłatę wynagrodzenia Podwykonawców, w umowach na roboty budowlane, których termin wykonania wynosi do 12 miesięcy?