Sygnalista w Urzędzie - JST i wewnętrzne kanały dokonywania zgłoszeń

W dniu 17 grudnia 2021 r. upływa zasadniczo termin implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii [dalej: Dyrektywa]. Do tego dnia powinny zostać przyjęte wszelkie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania jej postanowień.

Jak informowaliśmy w artykule z 4 kwietnia 2021 roku pt. „Sygnalista w Urzędzie”, implementacja Dyrektywy ma w zamyśle prowadzić do stworzenia warunków sprzyjających do zgłaszania naruszeń prawa UE m.in. w następujących dziedzinach:

1. zamówienia publiczne;
2. usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
3. bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
4. bezpieczeństwo transportu;
5. ochrona środowiska;
6. ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
7. bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt;
8. zdrowie publiczne;
9. ochrona konsumentów;
10. ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.

Istotnym jest, że swoim zakresem Dyrektywa obejmuje zarówno podmioty działające w sektorze prywatnym, jak również w sektorze publicznym. W przypadku podmiotów z sektora publicznego dyrektywa znajduje zastosowanie m.in. do jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów stanowiących ich własność lub znajdujących się pod ich kontrolą. Co do zasady, każda gmina, powiat i województwo oraz podmioty przez nie kontrolowane będą zatem zobowiązane do ustanowienia wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń naruszenia prawa UE.  

Od wskazanego obowiązku ustawodawca może zwolnić gminy liczące mniej niż 10.000 mieszkańców lub zatrudniające mniej niż 50 pracowników oraz pozostałe wskazane powyżej podmioty (powiaty, województwa oraz podmioty stanowiące własność lub znajdujące się pod kontrolą jednostek samorządu terytorialnego) pod warunkiem, że zatrudniają one mniej niż 50 pracowników. Tak jak wspomniałem, decyzja w zakresie ewentualnych zwolnień należy jednak do ustawodawcy.

Ustanowienia wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń związane będzie z koniecznością ustanowienia kanałów i procedur dokonywania zgłoszeń oraz podejmowania działań następczych. W zakresie procedur dokonywania zgłoszeń jednostki samorządu terytorialnego i podmioty stanowiące ich własność lub znajdujące się pod ich kontrolą będą zobowiązane m.in. do: (i) zaprojektowania kanałów przyjmowania zgłoszeń w sposób zapewniający ochronę poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia,  (ii) wyznaczenia bezstronnej osoby lub bezstronnego wydziału właściwych do podejmowania działań w związku z otrzymanym zgłoszeniem oraz (iii) wskazania terminu przekazania informacji zwrotnej zgłaszającemu odnośnie do załatwienia zgłoszenia.

Podmioty zgłaszające będą musiały mieć zapewnioną możliwość dokonania zgłoszenia na piśmie lub ustnie. Zgłoszenia ustnego można będzie dokonać telefonicznie lub za pośrednictwem innych systemów komunikacji głosowej oraz, na wniosek osoby dokonującej zgłoszenia, za pomocą bezpośredniego spotkania zorganizowanego w rozsądnym terminie. 

Działania, jakie będą musiały podjąć jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty stanowiące ich własność lub znajdujące się pod ich kontrolą, celem ustanowienia wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń, będą zatem obejmowały konieczność podjęcia szeregu działań o charakterze proceduralnym (stworzenie i przyjęcie odpowiednich dokumentów) i organizacyjnym (wyznaczenie bezstronnej osoby lub bezstronnego wydziału i ich zaznajomienie z nowymi obowiązkami).

Do dnia dzisiejszego ustawodawca nie przyjął niezbędnych przepisów celem implementowania przepisów Dyrektywy. Nie jest zatem do końca wiadomym, jakie obowiązki zostaną nałożone na jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty stanowiące ich własność lub znajdujące się pod ich kontrolą. Zakres obowiązków wynikających z Dyrektywy ma bowiem charakter minimalny. W konsekwencji, ustawodawca, implementując Dyrektywę, może nałożyć na jednostki samorządu terytorialnego obowiązki dalej idące. Tym niemniej, okres, jaki pozostał do końca daty wyznaczonej do implementacji Dyrektywy, nie jest długi, w szczególności uwzględniając zbliżający się sezon wakacyjny. Zasadnym wydaje się w związku z tym podjęcie już teraz odpowiednich działań przez podmioty z sektora publicznego, w tym w szczególności jednostki samorządu terytorialnego i podmioty przez nie kontrolowane, celem przygotowania się do wykonywania obowiązków wynikających z Dyrektywy we właściwy sposób.

Kamil Jurkowski

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie handlowym

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu