Prawo Dla Samorządu

Przy ubieganiu się o zezwolenie na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów, ustawa o odpadach wymaga dołączenia do wniosku zaświadczenia o niekaralności posiadacza odpadów.

Ustawa nie precyzuje, czy można posłużyć się zaświadczeniem uzyskanym wcześniej, w tym na potrzeby innego postępowania, czy też zaświadczenie ma swój „termin ważności”, wymagający po upływie danego okresu czasu wystąpienia o aktualny dokument.

Zgodnie z art. 42 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. 2020 r., poz. 797), [dalej: ustawa o odpadach, u.o.], do wniosku o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów oraz do wniosku o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów dołącza się zaświadczenie o niekaralności (1) posiadacza odpadów będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą lub (2) wspólnika, prokurenta, członka zarządu lub członka rady nadzorczej posiadacza odpadów, będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej – za przestępstwa przeciwko środowisku lub przestępstwa, o których mowa w art. 163, art. 164 lub art. 168 w związku z art. 163 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.), [dalej: k.k.], oraz (3) zaświadczenie o niekaralności posiadacza odpadów za przestępstwa przeciwko środowisku na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. 2002 nr 197 poz. 1661 z późn. zm.).

Skazanie prawomocnym wyrokiem podstawą decyzji odmownej

Przedstawienie organowi omawianych zaświadczeń jest zarówno przesłanką formalną przyjęcia wniosku do rozpoznania, jak również stanowi materialnoprawną podstawę dla dokonania przez organ oceny istnienia pozytywnych przesłanek do wydania zezwolenia. Zgodnie z przyjętym przez ustawodawcę założeniem, przesłanka ta dotyczy osób fizycznych, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko środowisku. Z uzasadnienia do projektu nowelizacji, która wprowadziła zmiany ustawy o odpadach w tym zakresie wynika, iż regulacja ta „ma na celu czasowe wykluczenie z rynku usług związanych z gospodarką odpadami osób fizycznych i prawnych, które postępowały z odpadami w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi lub dla środowiska.”[1]

Należy mieć na uwadze, zwłaszcza, że złożenie zaświadczenia jest dla organu wydającego zezwolenie niezbędne dla stwierdzenia istnienia w danym przypadku negatywnych przesłanek wydania ww. decyzji. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 46 ust. 1d pkt 2 u.o.: „Właściwy organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów przedsiębiorcy będącemu osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jeżeli wspólnikiem, prokurentem, członkiem rady nadzorczej lub członkiem zarządu tego przedsiębiorcy jest osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko środowisku lub przestępstwa, o których mowa w art. 163, art. 164 lub art. 168 w związku z art. 163 § 1 k.k. ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny”.

W uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej[2] wskazywano m.in., że „w art. 46 ust. 1a – 1g wprowadzono nowe podstawy odmowy wydania zezwoleń przez organ właściwy do wydawania decyzji na gospodarowanie odpadami w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów dot. gospodarki odpadami przez podmiot wnioskujący – tzw. „wilczy bilet”[3].

Termin „ważności” zaświadczenia

Uzyskanie przedmiotowych zaświadczeń następuje na podstawie ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. 2000 nr 50 poz. 580 z późn. zm), [dalej: KRK].

Przepisy regulujące działanie Krajowego Rejestru Karnego nie określają jednak terminu ważności takiego zaświadczenia. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje[4], że o terminie ważności zaświadczenia o niekaralności decydują konkretne, regulacje szczególne, będące podstawą żądania/dokumentowania takich informacji.

Regulacją, która określa tę kwestię wprost jest np. § 2 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy (Dz.U. 2020 poz. 2415) [dalej: Rozporządzenie]. Zgodnie z tym przepisem, w celu potwierdzenia braku podstaw wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, zamawiający może żądać m.in. środka dowodowego w postaci informacji z Krajowego Rejestru Karnego w określonym zakresie, sporządzonej nie wcześniej niż 6 miesięcy przed jej złożeniem.

Na gruncie tego rozporządzenia[5] wskazuje się, że 6-miesięczny okres ważności zaświadczenia o niekaralności wskazany w Rozporządzeniu wynika z tego, że najkrótszy okres zatarcia skazania wynosi właśnie 6 miesięcy. Termin taki wynika z art. 76 § 1 k.k., w świetle którego „Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby”.

Zarówno ustawa o odpadach, jak również doktryna czy zajmowane, przynajmniej jak dotąd, stanowiska sądów administracyjnych, powyższej kwestii nie precyzują. Na gruncie regulacji u.o. zaprezentowano m.in. stanowisko[6], w świetle którego, skoro ustawodawca nie określił terminu ważności zaświadczeń o niekaralności będących załącznikami do wniosku o wydanie zezwolenia na gospodarowanie odpadami, to generalnie brak jest podstaw do żądania od wnioskodawcy przedkładania każdorazowo zaświadczenia z datą aktualną na moment składania wniosku o wydanie decyzji. W świetle zaprezentowanego poglądu[7]: „Ważność i aktualność przedmiotowych zaświadczeń w postępowaniu w sprawie wydania decyzji na gospodarowanie odpadami należy uznać za trwającą do momentu wpisania zmiany w rejestrze KrRejKarU, a jeżeli zmiany takiej nie dokonano, zaświadczenie należy uznać za aktualne przez czas nieokreślony”.

Uwzględniając powyższe, należy zauważyć, że zaświadczenie z KRK, stanowi dokument potwierdzający stan udokumentowany w rejestrze karnym w dacie jego wydawania. Zgodnie z art. 23 KRK: „Informacja o osobie, o której mowa w art. 20 ust. 1-1e, oraz informacja o podmiocie zbiorowym, o której mowa w art. 20 ust. 2, bez względu na sposób jej udzielenia, stanowi zaświadczenie w rozumieniu przepisów działu VII Kodeksu postępowania administracyjnego”. W doktrynie wskazuje się, że zaświadczenie jest aktem wiedzy potwierdzającym fakty i sytuację prawną[8]. Nie można z zaświadczeniem łączyć takich cech jak: trwałość rozstrzygnięcia, stan rzeczy osądzonej i ostateczność. Zaświadczenie może stać się nieaktualne i może być wydane nowe.

Jakkolwiek zgodzić się można, że dopóty, dopóki nie zajdą zmiany w KRK konkretne, uzyskane wcześniej zaświadczenie nie traci swej aktualności, to należy zauważyć, że bez uzyskania dokumentu potwierdzającego brak wystąpienia ewentualnych zmian, organ wydający decyzję nie będzie mógł definitywnie stwierdzić, czy pomiędzy datą uzyskania zaświadczenia a datą wystąpienia z wnioskiem o wydanie zezwolenia zmiany w rejestrze zaszły, czy też nie i czy konkretny podmiot nie został w tym czasie prawomocnie skazany. Sprawa komplikuje się zwłaszcza wówczas, kiedy pomiędzy datą zaświadczania z KRK a datą składanego wniosku o uzyskanie zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów, minął długi okres czasu.

Ustalenie okoliczności skazania jest natomiast po stronie organu kluczowe, choćby przez wzgląd na przywołaną powyżej regulację, nakładającą na organ obowiązek odmowy wydania zezwolenia, w razie skazania posiadacza odpadów za przestępstwo w środowisku.

Należy mieć przy tym na uwadze, iż z uwagi na to, że ustawa o odpadach wyraźnie wymaga potwierdzenia faktu niekaralności posiadacza odpadów w drodze zaświadczenia, nie będzie w postępowaniu o wydanie zezwolenia zachodzić sytuacja, o której mowa w art. 75 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten dopuszcza możliwość złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, ale tylko wówczas, kiedy przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji. W razie zatem uzasadnionych wątpliwości co do aktualności przedłożonego wraz z wnioskiem zaświadczenia, organ nie będzie mógł zastąpić aktualności zaświadczenia alternatywną formą złożenia przez wnioskodawcę stosownego oświadczenia co do prawdziwości danych wynikających z takiego zaświadczenia. W takim przypadku koniecznym będzie przedłożenie aktualnego zaświadczenia.

Przez wzgląd na brak regulacji, która jednoznacznie wyznaczałaby „termin ważności” zaświadczenia o niekaralności uzyskanego z Krajowego Rejestru Karnego, trudno przewidzieć jak w konkretnej sytuacji zachowają się organy wydający zezwolenia. Praktyka pokazuje, że niekiedy organy postępują w tym zakresie bardzo rygorystyczne. Z drugiej strony, często akceptuje się również zaświadczenia wystawione na wiele miesięcy przed złożeniem wniosku, w tym uzyskane na potrzeby innego postępowania. Poszukując akceptowalnych i dla wnioskodawcy, i dla organu rozwiązań, przyjęcie 6 miesięcznego okresu aktualności takiego zaświadczenia, choćby przez wzgląd przywołanego przepisu o najkrótszym terminie zatarciu skazania, wydaje się racjonalnym rozwiązaniem. Na marginesie wskazać trzeba, że o ile data na zaświadczeniu może w konkretnych przypadkach mieć znaczenie, tak nie ma znaczenia, na potrzeby jakiego postępowania dany podmiot uzyskał już zaświadczenie o niekaralności. Funkcjonuje wyłącznie jeden Krajowy Rejestr Karny, z którego uzyskać można przedmiotowe zaświadczenie, a informacje dotyczące danego podmiotu nie mogą się różnić w zależności od postępowania stanowiącego podstawę wniosku o wydanie zaświadczenia.

[1] Druk Nr VIII.2661.

[2] Druk Nr VIII.2661.

[3] Tamże.

[4] patrz: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/pytania-i-odpowiedzi

[5] https://rejestryonline.pl/termin-waznosci-dokumentu-rejestru-karnego-krk/

[6] patrz: https://gov.legalis.pl/waznosc-zaswiadczenia-o-niekaralnosci-a-wydanie-zezwolenia-na-zbieranie-odpadow/

[7] Tamże.

[8] Por. H. Knysiak-Sudyka (red.) Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, wyd. II, WKP 2019 i prezentowane tam stanowiska.

Aktualność zaświadczenia o niekaralności z KRK w postępowaniu o zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów