Prawo Dla Samorządu

24 lutego 2021 r. Trybunał orzekł o niekonstytucyjności przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim umożliwiają one opodatkowanie najwyższą stawką przedmiotów opodatkowania niewykorzystywanych w działalności gospodarczej osoby fizycznej.

Kwestia opodatkowania majątku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą stanowiła już przedmiot rozwagi sądu konstytucyjnego. W wyroku z dnia 12 grudnia 2017 r. Trybunał uznał, że art. 1a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim umożliwia zakwalifikowanie gruntu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości do kategorii gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wyłącznie na podstawie prowadzenia działalności gospodarczej przez jego współposiadacza. Wyrok z dnia 24 lutego 2021 r. w istocie powiela wcześniejszą tezę na tle nieznacznie (w kontekście zakresu zaskarżenia) zmienionego przepisu i na tle sprawy o nieco innym stanie faktycznym. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim pozwala mówić o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej wyłącznie w przypadku posiadania gruntu, budynku lub budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą.

Problem koncentruje się wokół ustawowej definicji przedmiotów opodatkowania związanych z działalnością gospodarczą. W ustawie wskazano, że związane z działalnością są grunty budynki i budowle znajdujące się w posiadaniu przedsiębiorcy. Literalnie więc ustawodawca abstrahuje od faktycznego wykorzystania (gospodarczego/niegospodarczego) przedmiotu opodatkowania. W komentowanym orzeczeniu Trybunał uznał jednak, że samo posiadanie przez przedsiębiorcę nie wystarczy dla wyższego opodatkowania. Mogą bowiem wystąpić sytuacje, w których osoba fizyczna nabywa przedmiot opodatkowania do majątku osobistego. Oceniany przez Trybunał przepis takich sytuacji nie uwzględnia. Dlatego też dla prawidłowego zastosowania najwyższej stawki podatku od nieruchomości niezbędna jest ocena szerszego kontekstu sprawy.

Dla precyzyjnego określenia okoliczności, jakie należy w ocenie Trybunału wziąć pod uwagę przy opodatkowaniu majątku przedsiębiorcy trzeba będzie poczekać do momentu opublikowania uzasadnienia wyroku. Ze stanu faktycznego komentowanej sprawy wnioskować można jednak, że znaczenie przy doborze właściwej stawki opodatkowania mogą mieć: rodzaj prowadzonej działalności oraz rzeczywista a nie tylko potencjalna możliwość jej prowadzenia przy wykorzystaniu przedmiotu opodatkowania.

Co prawda wyrok dotyczy opodatkowania osób fizycznych nie można jednak wykluczyć, że wnioski z niego płynące będą wykorzystywane przez osoby prawne (np. spółki) do argumentowania stanowiska o „prywatnym”, tj. niegospodarczym wykorzystywaniu swojego majątku. Wyobrazić można sobie również sytuację, w której argumentacja podatników-przedsiębiorców w oparciu o komentowany wyrok sprowadzać będzie się do podnoszenia argumentów o obiektywnym braku możliwości gospodarczego wykorzystywania przedmiotu opodatkowania (np. z przyczyn technicznych, ekonomicznych, ekologicznych czy regulacyjnych. Ze względu na to, że komentowany wyrok jest już drugim wyrokiem Trybunału wydanym w stosunku do tego samego przepisu oraz dotyczy podobnego sposobu jego rozumienia, wykorzystywanie tej interpretacji przez podatników niebędących osobami fizycznym uznać można za prawdopodobne (sama sentencja wyroku zdaje się znacznie wykraczać poza zakres zaskarżenia przepisu zawarty w skardze konstytucyjnej złożonej przez osobę fizyczną). Taka praktyka niewątpliwie znalazłaby odzwierciedlenie w realiach samorządowych (fala wniosków o stwierdzenie nadpłaty / wznowienie postępowania). Niezależnie jednak od powyższego już sam fakt wydania orzeczenia w stosunku do osób fizycznych może spowodować wzrost liczby napływających do gmin wniosków nadpłatowych. Rozpoznawanie takich wniosków na pewno nie może odbywać się automatycznie. Możliwość zastosowania wyroku Trybunału – stwierdzającego w końcu jedynie zakresową niezgodność zaskarżonego przepisu z Konstytucją – wymagać będzie bowiem oceny indywidualnych okoliczności stanu faktycznego.

Trybunał po raz kolejny wypowiedział się w sprawie podatku od nieruchomości