09.02.2021


Wątpliwości wokół zdalnych zebrań wiejskich

KATEGORIA: Wokanda

Zdaniem WSA w Rzeszowie organ stanowiący JST nie może rozszerzyć katalogu przypadków, w których możliwe jest prowadzenie zebrań wiejskich w trybie zdalnym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 8 października 2020 r. (sygn. akt II SA/Rz 824/20) oddalił skargę Gminy na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podkarpackiego z dnia 24 czerwca 2020 r. nr P-II.4131.2.176.2020 w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały Rady Miejskiej nr XXV/343/20 podjętej w dniu 29 maja 2020 r. zmieniającą własną uchwałę z dnia 21 grudnia 2017 r. nr XL/549/17 w sprawie uchwalenia Statutu Sołectwa.

Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wprowadzenie do statutu sołectwa możliwości podejmowania uchwał przez zebranie wiejskie w trybie zdalnym

Rada Miejska w dniu 29 maja 2020 r. (a więc po wejściu w życie art. 15zzx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych) podjęła uchwałę zmieniającą Statut Sołectwa, wprowadzając do niego, m.in. następujący przepis:

W stanie nadzwyczajnym lub w stanie epidemii, jeżeli odbycie Zebrania Wiejskiego w formie zgromadzenia jest niemożliwe lub niecelowe, Burmistrz może zarządzić podjęcie uchwał przez Zebranie Wiejskie w drodze korespondencyjnej lub w drodze indywidualnego zbierania głosów przez Sołtysa i członków Rady Sołeckiej”.   


Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody

Wojewoda Podkarpacki rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 24 czerwca 2020 r. stwierdził w części nieważność powyższej uchwały.

Zdaniem organu nadzoru, podjęcie uchwały w powyższym zakresie, nastąpiło z istotnym naruszeniem art. 15zzx ust. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa COVID-19), polegającym na niemającym podstawy prawnej rozszerzeniu katalogu przypadków, w których stosuje się zdalny tryb odbywania zebrań wiejskich.

W ocenie Wojewody od 18 kwietnia 2020 r. istnieje możliwość obradowania i głosowania w sposób zdalny przez organy jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego. Regulacja art. 15zzx ust.1 ustawy COVID-19 nie wyłącza ogólnych przepisów ustawy o samorządzie gminnym – w zakresie, w jakim przepisów tych nie da się pogodzić z istotą odbywania zebrań i podejmowania uchwał w trybie korespondencyjnym lub w drodze zbierania głosów. Przeciwnie, zebranie wiejskie zwołane w tym trybie nie może odbywać się z naruszeniem przepisów powszechnie obowiązującego prawa, w tym z naruszeniem zasady jawności, o której mowa wyżej. Zdaniem organu nadzoru proponowane zmiany do Statutu Sołectwa naruszają zasadę jawności wynikającą z art. 11b u.s.g. w zakresie, w jakim nie przewidują możliwości odbywania obrad zebrania wiejskiego z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. Rada Miejska nie dokonała należytej implementacji znowelizowanego art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19. Przewidziano tylko podejmowanie uchwał zebrania wiejskiego  w trybie zdalnym. Zebranie wiejskie będzie się odbywało zatem z wyłączeniem jawności.

Jak wynika z treści przepisu art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19 zdalny tryb obradowania dopuszczalny jest wyłącznie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Znowelizowane regulacje Statutu mają natomiast mieć zastosowanie nie tylko w przypadku wprowadzenia stanu epidemii, ale umożliwiają również zdalny tryb obrad w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. Z jednej strony ograniczono regulację ustawową, wyłączając z tego katalogu stan zagrożenia epidemicznego, o którym mowa w art. 15zzx ust. 1 ustawy, jednocześnie rozszerzono regulację ustawową o okoliczności w niej niewskazane, przy wystąpieniu których stosowanie zdalnego trybu obradowania byłoby dopuszczalne. W ocenie Wojewody poza okolicznościami wskazanymi w art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19 nie ma podstaw prawnych do prowadzenia zebrań wiejskich w trybie zdalnym.

Skarga Gminy

Powyższe rozstrzygnięcie nadzorcze zostało zaskarżone do sądu administracyjnego przez Gminę, która zarzuciła mu naruszenie:

  1. art. 35 ust. 3 u.s.g. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że przepis ten określa katalog zamknięty elementów statutu jednostki pomocniczej gminy, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisu prowadzi do wniosku, że użyty w art. 35 ust. 3 u.s.g. zwrot „w szczególności” przemawia za tym, że jest to katalog otwarty;
  2. art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19 poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, gdy zebranie wiejskie jest organem uchwałodawczym w jednostce pomocniczej gminy, a nie – jak mowa ww. przepisie – „organem pomocniczym jednostek samorządu terytorialnego”, co powoduje, że zebranie wiejskie nie jest objęte przepisem o zdalnym trybie obradowania;
  3. art. 91 ust. 1 u.s.g. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że przedmiotowa uchwała w zakresie objętym zaskarżonym rozstrzygnięciem nadzorczym w sposób istotny narusza przepisy prawa, co skutkuje jej nieważnością w tej części.

Wyrok WSA w Rzeszowie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 8 października 2020 r. (sygn. II SA/Rz 824/20) oddalił w całości skargę Gminy na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podkarpackiego. 

Sąd podzielił stanowisko Wojewody w sprawie. WSA orzekł, iż nie są zasadne zarzuty skargi wskazujące, że do zebrania wiejskiego nie mają zastosowania regulacje art. 15zzx ustawy COVID-19. W ocenie Sądu, na tle wykładni językowej, ale także celowościowej tego przepisu nie może być wątpliwości, że dotyczy on również działania organów kolegialnych istniejących w jednostkach pomocniczych samorządu terytorialnego, a więc również w sołectwie i obejmuje także zebranie wiejskie.

Art. 15zzx ustawy COVID-19 nie ogranicza w żaden sposób zasady jawności działania organów gminy, a tym bardziej nie upoważnia rady miejskiej do ograniczenia tej zasady w drodze uchwały. Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że uprawnienie jednostek samorządu terytorialnego do prowadzenia pracy, w tym odbywania sesji, w zwykłym trybie, tj. wynikającym z ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, nie zostało w żaden sposób wyłączone. Przepisy te w dalszym ciągu stanowią podstawowy sposób przeprowadzania sesji, zaś art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19 wprowadza jedynie i tylko okresowo od 31 marca 2020 r. do czasu odwołania stanu epidemii (stanu zagrożenia epidemicznego) rozwiązanie alternatywne. Jak wynika z treści tego przepisu, zdalny tryb obradowania dopuszczalny jest wyłącznie w dwóch przypadkach, tj. w stanie zagrożenia epidemicznego oraz stanie epidemii. Nie ma on zastosowania do stanów nadzwyczajnych wymienionych w Konstytucji RP. Ograniczenie regulacji ustawowej art. 15zzx ust. 1 poprzez wyłączenie z katalogu stanu zagrożenia epidemicznego, przy jednoczesnym rozszerzeniu regulacji ustawowej na inne przypadki obejmujące stany nadzwyczajne – stan wyjątkowy, stan wojenny, stan klęski żywiołowej przez radę miejską jest niedopuszczalne. Rada Miejska  uchwale zmieniającej Statut Sołectwa istotnie naruszyła art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19.

Wyrok nie jest prawomocny.

Podsumowanie

Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 8 października 2020 r. należy ocenić jednoznacznie pozytywnie, zarówno co do sentencji, jak i uzasadnienia. Rada Miejska nie miała i nie ma podstaw do stosowania zdalnego trybu odbywania zebrań wiejskich w innych przypadkach aniżeli wynikające z ustawy COVID-19. Ustawa ta winna być traktowana jako regulacja szczególna zawierająca wyjątek od zasad ogólnych wynikających z ustawy ustrojowej.

Dodatkowo należy podkreślić, że wyrok WSA należy analogicznie odnieść do organów stanowiących j.s.t. Przepis art. 15zzx ust. 1 ustawy COVID-19 przewiduje rozwiązanie alternatywne w postaci zdalnego odbywania sesji czy posiedzeń również dla organów stanowiących j.s.t., lecz tylko i wyłącznie w okolicznościach wyraźnie wskazanych w ustawie COVID-19. Celem ustawodawcy było umożliwienie m.in. radom miejskim i ich komisjom oraz jednostkom pomocniczym funkcjonowania w zdalnym trybie obradowania, i to właśnie przez pryzmat tego celu należy dokonywać wykładni pozostałych przepisów ustawy o samorządzie gminnym. Organy stanowiące j.s.t. nie są ustawowo upoważnione do rozszerzenia okoliczności, w których stosuje się zdalny tryb przeprowadzania sesji bądź posiedzeń ich organów pomocniczych. 



Autor:
Maciej Kiełbus

Partner, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego



Dawid Dobrychłop

asystent w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, interesuje się prawem administracyjnym


TAGI: Rada gminy, Sesje zdalne,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu