Ministerstwo Klimatu i Środowiska 31 grudnia 2020r. przedstawiło długo oczekiwany projekt kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw będący odpowiedzią na część postulatów środowisk samorządowych.

Niniejsze opracowanie zawiera wstępne omówienie przedłożonych propozycji zmian ustawowych w zakresie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz Kodeksu wykroczeń i Kodeksu karnego. Opracowanie pomija propozycje zmian w ustawie Prawo ochrony środowiska i ustawie o odpadach. Z uwagi na czas jaki upłynął od opublikowania projektu nie możliwym było opracowanie szczegółowej i pogłębionej analizy wszystkich przedłożonych propozycji. Omówienie kluczowych zmian nastąpi w serii artykułów publikowanych w najbliższym czasie na łamach naszego Portalu.

Do tej pory opublikowano:

1.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część I

2.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część II

3.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część III

4. Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część IV

Zmiany w Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeń

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami projekt ustawy nowelizującej przewiduje także zastrzeżenie przepisów karnych. Poza wprowadzeniem odpowiedzialności wykroczeniowej dla wytwórców odpadów w zakresie naruszenia obowiązku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, projekt przewiduje także zmiany w Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeń.

W Kodeksie karnym proponuje się nowelizację art. 183 dotyczącego niewłaściwego postępowania z odpadami poprzez dodanie nowego paragrafu, zgodnie z którym kto pozostawia odpady niebezpieczne w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca tego czynu działał nieumyślnie, podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W Kodeksie wykroczeń natomiast proponuje się zaostrzenie odpowiedzialności za zanieczyszczanie lub zaśmiecanie miejsc dostępnych dla publiczności, a w szczególności dróg, ulic, placów, ogrodów, trawników lub zieleńców, z kary grzywny do 500 złotych albo kary nagany na karę grzywny od 300 złotych do 5000 zł albo karę nagany.

Dodatkowo projekt zakłada wprowadzenie odpowiedzialności za wyrzucanie na nienależący do niego grunt polny kamieni, śmieci, padliny lub innych nieczystości. Sprawca tego wykroczenia podlegać ma karze grzywny od 300 złotych do 5000 złotych albo karze nagany.

Wprowadzenie do projektu ustawy nowelizującej propozycji zmian w dwóch kodeksach może przedłużyć procedurę ustawodawczą z uwagi na szczególny reżim postępowania z przepisami zmieniającymi kodeksy (por. art. 87-95 Regulaminu Sejmu).

Od kiedy zmiany?

Zasadniczo ustawa nowelizująca ma wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Kilka zmian ma jednak wejść w życie dopiero 1 stycznia 2022 roku – ma to dotyczyć m.in.:

obowiązków wytwórców odpadów komunalnych;
nowych zasad rozliczeń w budynkach wielorodzinnych

Należy jednakże zastrzec, iż w przepisie końcowym jest błąd uniemożliwiający ostateczne rozstrzygnięcie, które dokładnie przepisy mają wejść w życie w terminie późniejszym (w art. 1 pkt 5 ustawy nowelizującej nie ma lit. a) i c), zaś w art. 1 pkt 11 nie ma lit. e) ). Można jedynie przypuszczać, że zmiany te miały odnosić się do nieruchomości letniskowo-wypoczynkowych.

Podsumowanie

Projekt ustawy nowelizującej wychodzi naprzeciw licznym postulatom środowisk samorządowych i branżowych, które wyrażały potrzebę ich jak najszybszego wprowadzenia. Niestety opóźniające się prace nad ustawą nowelizującą sprawiły, że niektóre zmiany będą istotnie spóźnione i nie uchronią gmin od licznych problemów
(np. w zakresie nieruchomości letniskowo-wypoczynkowych).

W projekcie nie udało się uniknąć pewnych pomyłek, które z pewnością zostaną usunięte na dalszych etapach prac legislacyjnych.

W ustawie nowelizującej brakuje także kilku przepisów, które pozwolą na dopełnienia proponowanych rozwiązań i pozwolą na uniknięcie przyszłych sporów interpretacyjnych.

W ustawie nowelizującej brak jest także przepisów umożliwiających uelastycznienie zakresu usług świadczonych przez gminę w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym pozwalających na odejście od odgórnie narzuconej częstotliwości odbioru niektórych frakcji odpadów. Postulaty w tym zakresie konsekwentnie zgłaszają np. gminy wiejskie.

Zdecydowanej poprawy i przemyślenia wymagają przepisy przejściowe, które w przypadku większości kolejnych nowelizacji stanowiły słabą stronę uchwalanych rozwiązań.

Mając na względzie przebieg prac nad wcześniejszymi nowelizacjami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w tym nowelizacją z 2020 roku – należy spodziewać się licznych propozycji dalszych zmian od różnych interesariuszy systemu, zarówno w zakresie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, jak i ustawy o odpadach. Należy także liczyć się, że w przypadku niektórych rozwiązań (np. mechanizm dobrowolności w przypadku nieruchomości niezamieszkanych) prezentowane będą skrajne rozbieżne stanowiska wobec których konkretne opowiedzieć będzie musiało się Ministerstwo. Należy mieć nadzieję, że stanowisko Ministerialne zajęte na etapie prac rządowych będzie później konsekwentnie prezentowane na dalszych etapach procesu ustawodawczego.

Przedstawiony projekt ustawy nowelizującej nie dezaktualizuje przy tym postulatów dotyczących rozpoczęcia prac nad całkowicie nową ustawą czystościową, która wprowadzałaby kompleksowe zmiany w analizowanym zakresie.

Z punktu widzenia całego systemu odpadowego równie istotne są propozycje rozwiązań dotyczące Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, które mogą w różnym stopniu ingerować w materię będącą przedmiotem ustawy nowelizującej.

Podsumowując przedłożony projekt stanowi dobry punkt wyjścia do pogłębionej dyskusji nad najpilniejszymi zmianami, które mogą poprawić funkcjonowanie systemu odpadowego, zwłaszcza na poziomie gminy. Zmiany te jednak ze swej istoty mieć będą charakter punktu.