Prawo Dla Samorządu

Odpowiedzialność gminy za dług spadkodawcy względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalona decyzją organu ubezpieczeń społecznych, istnieje w granicach wartości aktywów spadku ujętych w spisie inwentarza lub w wykazie i nie ulega dalszemu ograniczeniu, bez względu na wartość długów spadkowych przewyższającą te aktywa.

Stan faktyczny

Sąd Rejonowy w K. stwierdził nabycie spadku na podstawie ustawy przez Gminę K. z dobrodziejstwem inwentarza. Zgodnie bowiem z art. 935 k.c. w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Sporządzony przez komornika spis inwentarza wskazywał wartość stanu czynnego spadku w kwocie 212 tys. zł. Decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działając na podstawie art. 100§1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, określił wysokość zobowiązań Gminy jako nabywcy długów spadkodawcy na kwotę 340 tys. zł. Ze względu jednak na przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że wysokość zobowiązania Gminy ogranicza się do aktywów spadku. Jednocześnie wierzytelność ZUS-u została zabezpieczona hipoteką przymusową.

Wyrok Sądu I i II instancji

Gmina K. wniosła odwołanie od decyzji, wskazując, że wysokość jej zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogranicza nie tylko wartość czynnej masy spadkowej, lecz także dokonany na podstawie spisu inwentarza plan podziału. Po uwzględnieniu wszystkich należności zgodnie z kolejnością przewidzianą w art. 1025 § 1 k.p.c. ustalono, że dług wobec ZUS-u może być zaspokojony jedynie do kwoty 28 tys. zł. Rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku stwierdził, że okoliczność spłacania zobowiązań spadkowych zgodnie z kolejnością ustaloną w planie podziału nie prowadzi do uwolnienia się spadkobiercy od odpowiedzialności za długi spadkowe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd II instancji również oddalił apelację Gminy K., podzielając w pełni stanowisko Sądu Okręgowego.

Zarzuty kasacyjne

Od wyroku sądu II instancji Gmina K. wniosła skargę kasacyjną. Podstawą zarzutów było naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niezastosowanie art. 1023 §2 k.c., 1031 §2 k.c. oraz art. 10313 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c. W ocenie skarżącego przyjęta przez sądy interpretacja powyższych przepisów spowodowała, że odpowiedzialność Gminy za długi wobec organu rentowego przekracza wartość spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wyroku stwierdził, że Gmina zobowiązana na podstawie decyzji o ustaleniu odpowiedzialności spadkobiercy za długi z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, może przystąpić do spłacania wierzycieli zgodnie ze spisem inwentarza, gdy wartość stanu czynnego spadku jest wyższa lub co najmniej równa wierzytelności i wszystkie długi mogą być zaspokojone w całości. Jeżeli jednak stan długów przekracza aktywa spadku i gmina nie może zaspokoić należności publicznoprawnych w całości, to jest zobowiązana do zaspokojenia wierzycieli oraz wykonania decyzji organu rentowego. W ocenie Sądu ograniczenie odpowiedzialności gminy prowadziłoby do naruszenia interesu publicznego, rozumianego jako ochrona funduszy ubezpieczeniowych. Odpowiedzialność skarżącej za dług spadkodawcy względem ZUS-u istnieje do wartości aktywów spadku i nie podlega dalszym ograniczeniom. Zobowiązana Gmina może natomiast kwestionować wysokość długu ustalonego w decyzji. W odniesieniu do podniesionych zarzutów kasacyjnych Sąd stwierdził, że nie doszło do przyjęcia odpowiedzialności Gminy ponad stan czynny spadku, gdyż organ rentowy uwzględnił okoliczność przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Odpowiedzialność gminy za długi spadkowe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne